darwinizm

darwinizm,

klasyczna teoria z dziedziny ewolucjonizmu, sformułowana niezależnie przez Ch.R. Darwina i A.R. Wallace’a, równocześnie opublikowana 1858, udokumentowana w dziele Darwina O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego... (1859).

Darwinizm głosił, że gatunki powstają z innych gatunków w wyniku ewolucji, której podstawowym mechanizmem jest dobór naturalny. Podstawą do uogólnień teoretycznych stały się dla Darwina wyniki wieloletnich obserwacji flory i fauny, w tym pięcioletnia podróż po świecie okrętem Beagle. Zgromadzone materiały świadczyły dowodnie, że: występuje ogromna różnorodność form w ramach jednego gatunku, że gatunki zmieniają się — ulegają ewolucji; zmiany nie zawsze są korzystne — zmienność jest losowa i bezkierunkowa; rozrodczość organizmów znacznie przewyższa ich przeżywalność, stąd liczebność gatunków utrzymuje się mniej więcej na podobnym poziomie, zależnie od możliwości i warunków środowiska; jednak ponieważ stale rodzi się więcej młodych, między osobnikami tego samego gatunku zaczyna działać konkurencja — walka o byt, w której zwyciężają najlepiej przystosowani (dostęp do pokarmu, własne terytorium i przede wszystkim udział w reprodukcji, a więc pozostawienie jak największej liczby własnego, dobrze przystosowanego potomstwa); ten mechanizm, nazwany przez Darwina doborem naturalnym, jest czynnikiem ukierunkowującym ewolucję; kumulacja zmian w ciągu pokoleń prowadzi do powstania nowych gatunków, podobnie jak działania człowieka w doborze hodowlanym prowadzą do powstania nowych ras i odmian. Klasyczny darwinizm dopuszczał działanie innych mechanizmów ewolucji, a przede wszystkim możliwość dziedziczenia cech nabytych przez organizm w trakcie życia osobniczego (lamarkizm) i przede wszystkim nie wyjaśniał natury zmienności organizmów ani oczywiście mechanizmów dziedziczenia. Darwinizm był w swoim czasie teorią zmieniającą zasadniczo poglądy na życie, na świat, a w nim również na miejsce człowieka, także w wymiarze światopoglądowym, dlatego początkowo został odrzucony przez oficjalną opinię naukową, a nawet potępiony (w niektórych krajach przyrodnicy propagujący darwinizm tracili pracę lub byli skazywani na mocy wyroków sądowych), mimo ogromnego zainteresowania i licznych tłumaczeń dzieła Darwina na wiele języków. Z czasem zyskiwał coraz więcej zwolenników, wyniki rozwijających się badań nad dziedziczeniem i zmiennością potwierdzały słuszność tej teorii. Zasadnicze jej założenia są także obecne we współcześnie uznawanej teorii ewolucji.