bengalska literatura

bengalska literatura,

jedna z nar. literatur Indii.

Początki jej sięgają IX–XI w.; powstawały wtedy dzieła związane z klas. kulturą sanskr. (Gitagowinda Dźajadewy) oraz buddyzmem tantrycznym, w sanskrycie, prakrycie apabhramśa i starobengalskim; najstarszy zabytek literatury bengalskiej to zbiór rytualnych pieśni Ćarjapada. Od XV w. zaczyna się rozkwit średniow. (do XVIII w.) literatury bengalskiej powstającej niemal wyłącznie w formie poetyckiej. Była ona silnie związana z tradycją sanskr. poprzez wątki, idee i środki wyrazu; tłumaczono i adaptowano wielkie ind. epopeje (Ramajana Kryttibasa Odźhy, Mahabharata Kasirama Dasa). Twórczym wykorzystaniem środków wyrazu poezji klas. był nurt liryki wisznuickiej (wisznuizm) — zbiory pieśni Ćandidasa, Gowindadasa, Dźńanadasa oraz mangalakawje — barwne poematy narracyjne, oparte na wątkach lud., które uległy silnej sanskrytyzacji na wzór puran (Ćandimangal Mukundarama Ćakrabartiego, Manasamangal Widźaja Gupty, Annadamangal Bharatćandry Raja). W XVII w. w języku bengalskim zaczęła się rozwijać literatura muzułm., która wprowadziła nowe wątki i tematy ze źródeł perskich i arabskim. Na pocz. XIX w. pod wpływem kultury eur. narodziła się literatura odmienna od poprzedniej — zaczęła powstawać proza bengalska. Za jej twórcę uznaje się R. Raja. Spuścizna wielu twórców 2. poł. XIX w. łączy najlepsze tradycje obu kultur — ind. i eur. (Madhusudan Datta, twórca nowej poezji i dramatu, B. Chatterji, twórca powieści bengalskiej). W latach 80. XIX w. i 1. poł. XX w. rozwinął działalność lit., filoz. i artyst. R. Tagore. Kontynuatorem jego stylu w powieści był S. Chatterji. W latach 20. XX w. pojawili się pisarze i poeci występujący z własnymi programami twórczymi: K. N. Islam i Satyendranath Datta. Inni ulegli wpływom różnych nurtów eur.: Sudhindranath Datta, P. Mitra. Do współcz. znanych prozaików należą B. Banerji, T. Banerji, N. Ganguli. Od 1947 rozwija się literatura obecnego Bangladeszu (Bengal Wschodni); dominuje w niej poezja. Wśród twórców można zauważyć 2 tendencje: jedni zwrócili się ku islamowi i kładą nacisk na rel., muzułm. postawę nowej kultury (T. Hosen), inni, liczniejsi poeci, albo kontynuowali tradycję sprzed podziału Bengalu, albo chcieli stworzyć nową literaturę narodową. Największą popularność zdobył Jasimuddin, który szukał inspiracji w twórczości ludowej. Literatura bengalska wywarła duży wpływ na rozwój literatury Asamu, Orisy, a także literaturę hindi.