Turkmenistan. Gospodarka

Turkmenistan. Gospodarka.

Turkmenistan należy do grupy krajów rozwijających się (do 1991 wchodził w skład środkowoazjatyckiego regionu ekonomicznego ZSRR); 2007 rolnictwo dostarczało 11,5% produktu krajowego brutto, przemysł i budownictwo — 40,8%; produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej szacowany na 5,2 tys. dolarów USA (2007); po uzyskaniu niepodległości rozpoczęto prywatyzację zakładów państwowych oraz wprowadzono ceny rynkowe (1/3 budżetu państwa przeznaczono na utrzymanie obecnych cen podstawowych produktów spożywczych i lekarstw); 1992 Turkmenistan został członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego; opracowano 25-letni plan transformacji gospodarki (głównie rozwój przemysłu paliw); utworzono wiele spółek typu joint-venture (m.in. z udziałem kapitału argentyńskiego, holenderskiego, amerykańskiego i włoskiego); od XI 1993 własna waluta (manat).

Przemysł.

W Turkmenistanie występują jedne z najbogatszych w świecie złoża gazu ziemnego, a także złoża ropy naft.; gł. ośr. eksploatacji gazu ziemnego: Şatlyk, Dauletabad, Naip, Aczak (wydobycie 58,8 mld m³ — 2005), ropy naft.: Balkanabat, Koturdepe, Barsa Gelmes (9,5 mln t — 2002); ponadto wydobywa się sól glauberską (na obszarze wyschniętej zat. Kara Bogaz Goł — największe złoża na świecie) i siarkę. Produkcja energii elektr. 11,4 mld kW·h (2004), prawie w całości w elektrowniach cieplnych opalanych ropą naft. lub gazem (największa Maryjska). Rozwinięty przemysł lekki: wstępna obróbka bawełny, kokonów jedwabnika, skórek karakułowych, produkcja tkanin, wyrób dywanów oraz przemysł olejarski; gł. gałęzie przemysłu ciężkiego: gazowniczy, chem. (nawozy potasowe i superfosfat), maszyn. (urządzenia dla górnictwa naft. i przemysłu spoż.), materiałów budowlanych (zwłaszcza cement); 2 rafinerie ropy naft. (w Türkmenbaşy i Türkmenabat).

Rolnictwo.

Grunty orne zajmują zaledwie 3,8% pow. (2002), pastwiska ponad 65%; 1,8 mln ha nawadnia się sztucznie (Kanał Karakumski); gł. uprawą przem. jest bawełna (zbiór 1,1 mln t — 2001); intensywna monokulturowa uprawa bawełny doprowadziła do dużych szkód ekol.; ok. 23% areału zajmują zboża, gł. pszenica (2,8 mln t, 2005), ryż, jęczmień, dżugara; ważną rolę odgrywa uprawa drzew owocowych, winorośli i warzyw (zwłaszcza melonów i kawonów); wypas owiec karakułowych (13,2 mln sztuk, 2004) i kóz (750 tys.), bydła (2,0 mln), koni, wielbłądów; rozpowszechniona hodowla jedwabników.

Transport i łączność.

Długość linii kol. (szerokotorowe) 2440 km (2002), dróg samochodowych 22,0 tys. km (2001, w tym 82% o utwardzonej nawierzchni); port mor. Türkmenbaşy połączony promem z Baku (Azerbejdżan) i z gł. portami Iranu; lokalna żegluga na Amu-darii i Kanale Karakumskim (łacznie 1,3 tys. km dróg wodnych); 6,4 tys. km gazociągów i 1,4 tys. km ropociągów; turkm. gaz jest transportowany do eur. części Rosji (gazociąg Azja Środkowa–Centrum) i do Iranu; planowana budowa gazociągu pod M. Kaspijskim i połączenie z gazociągiem transkaukaskim; międzynarodowy port lotniczy Aszchabad (nowy terminal zbudowany 1994, nowe pasy startowe 1998 i 2000). Łączność słabo rozwinięta; 376 tys. abonentów telefonii stacjonarnej (2003); w użytkowaniu 52,0 tys. telefonów komórkowych (2004).

Handel zagraniczny.

Wartość eksportu 4,9 mld dol. USA, importu 3,6 mld dol. USA (2005). Najważniejsze artykuły eksportu: gaz ziemny (ok. 50%), ropa naft. i bawełna; import maszyn i urządzeń transportowych, artykułów przem. i żywnościowych, chemikaliów i farmaceutyków; gł. partnerzy handl.: Ukraina, Iran, Zjedn. Emiraty Arab., Azerbejdżan, USA, Rosja.