Rząd Tymczasowy w Rosji

Rząd Tymczasowy w Rosji 1917,

tymczasowy organ władzy państw. o uprawnieniach adm.-wykonawczych i ustawodawczych, utworzony w wyniku rewolucji lutowej 1917 i obalenia caratu w Rosji;

istniał 15 (2 wg starego stylu) III–8 XI (26 X) 1917; jego twórcami byli działacze powstałego 12 III (27 II) Tymczasowego Kom. Deputowanych Dumy Państwowej, którzy 14(1) III zawarli porozumienie z czł. Kom. Wykonawczego Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych (rady delegatów w Rosji i ZSRR) w sprawie powołania Rządu Tymczasowego. Do V 1917 Rząd Tymczasowy był rządem partii polit. prawicy i centrum (m.in. nacjonaliści, październikowcy, konstytucyjni demokraci), następnie koalicji centrum i lewicy (m.in. konstytucyjni demokraci oraz mienszewicy i socjaliści rewolucjoniści, zw. też demokracją rewolucyjną). Okres od utworzenia Rządu Tymczasowego do stłumienia VII 1917 przez wierne mu oddziały wojsk. demonstracji robotników i żołnierzy Piotrogrodu nosi nazwę dwuwładzy (istniały 2 ośr. władzy faktycznej — Rząd Tymczasowy i Rada Piotrogrodzka). W tym czasie w poszczególnych gabinetach Rządu Tymczasowego następowały częste zmiany, związane gł. z kryzysami polit. IV, VI i VII 1917, gdy premierem po G. Lwowie został A. Kierenski; po stłumieniu przez wierne mu wojska na przeł. VIII i IX 1917 próby zamachu stanu ze strony nacz. wodza wojsk ros. Ł. Korniłowa, premier Kierenski 14(1) X proklamował Rosję republiką; uległy wówczas likwidacji wszystkie instytucje państw. monarchii, a wraz z nimi Tymczasowy Kom. Deputowanych Dumy Państw. — stały partner demokracji rewolucyjnej w rozwiązywaniu wcześniejszych kryzysów polit.; mimo że Kierenski utworzył jako nową podstawę polit. Rządu Tymczasowego Radę Rep. Ros. (tzw. przedparlament, inauguracja 7 X), powszechnie podejrzewano go o skryte dążenie do rządów osobistych („bonapartyzm Kierenskiego”); reprezentowane dotąd w Kom. Deputowanych Dumy niesocjalist. stronnictwa zaczęto oskarżać o sympatyzowanie z Korniłowem i przygotowywanie nowego zamachu na demokrację — Rosja znalazła się w stanie permanentnego kryzysu polit.; utworzony IX 1917 trzeci rząd koalicyjny Kierenskiego był coraz bardziej izolowany; jednocześnie ruina gosp. kraju i inne skutki trwającej od 1914 I wojny świat. (Rząd Tymczasowy opowiadał się za jej kontynuowaniem do zwycięskiego końca), odraczanie szerokiej reformy rolnej oraz kwestii nar. (Rząd Tymczasowy czekał na decyzje Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji) wywołały gwałtowny wzrost niepokojów społ. (np. ruchy chłopskie) i nastrojów rewolucyjnych (szczególnie wśród żołnierzy); tymczasem bolszewicy, wysuwający hasło „cała władza w ręce rad”, od VII 1917 przejmowali kierownictwo Rady Piotrogrodzkiej (również w innych miastach opanowywali rady delegatów, agitowali przeciwko Rządowi Tymczasowemu); 7 XI (26 X) bolszewicy rozpoczęli powstanie zbrojne w Piotrogrodzie (rewolucja październikowa w Rosji) i na czele Czerwonej Gwardii oraz zrewoltowanych żołnierzy i marynarzy (ok. 7 tys. osób) obalili Rząd Tymczasowy, którego ministrów (oprócz premiera Kierenskiego, który wyjechał po posiłki na front) aresztowali w Pałacu Zimowym (siedzibie Rządu Tymczasowego) w nocy z 7 na 8 XI (25 na 26 X) 1917.

Kolejne gabinety Rządu Tymczasowego: 15(2) III–19(6) V, premier G. Lwow; pierwszy rząd koalicyjny 19(6) V–6 VIII (24 VII), premier Lwow, od 21(7) VII — Kierenski (też premier we wszystkich następnych gabinetach); drugi rząd koalicyjny 6 VIII (24 VII)–9 IX (27 VIII), od 14(1) IX — Dyrektoriat, działał do 8 X (25 IX); trzeci rząd koalicyjny 8 X (25 IX)–8 XI (26 X) 1917.