Orfeusz

Orfeusz, Orpheús,

mit. gr. tracki poeta i pieśniarz, słynny z cudownej mocy swej muzyki;

syn muzy Kaliope; swą muzyką czarował nawet rośliny i zwierzęta; dzięki niej zdołał dotrzeć do Hadesu, aby uwolnić ukochaną Eurydykę, zmarłą od ukąszenia węża; wbrew zakazowi przed wyjściem z podziemia obejrzał się i stracił żonę na zawsze; zginął z rąk menad lub rozszarpany przez kobiety trackie; z jego imieniem wiążą się pisma orfickie (orfizm). Różne wersje mitu dostarczały tematu dramatom (m.in. O. Kokoschka, J. Cocteau), poezji (R.M. Rilke i in.), muzyce (F. Liszt, H. Berlioz, L. Delibes; opery, m.in. C. Monteverdiego, Ch.W. Glucka, J. Haydna, operetka J. Offenbacha, balet I. Strawinskiego) i sztuce: starożytnej (greckie malarstwo wazowe; rzeźba — m.in. Orfeusz, Hermes i Eurydyka; malowidła pompejańskie), wczesnochrześcijańskiej, w której Orfeusz symbolizował Jezusa Chrystusa (malowidła w katakumbach, reliefy na sarkofagach) i nowożytnej (malarstwo — m.in. N. Poussin, P.P. Rubens, A. Feuerbach; rzeźba — L. della Robbia, A. Canova, A. Rodin i in.).