Mongolia. Literatura

Mongolia. Literatura.

Pierwszym większym zabytkiem piśmiennictwa mong. jest Tajna historia Mongołów (wyd. pol. 1970), anonimowa kronika z 1240, zachowana w transkrypcji chiń.; z XIV w. pochodzą utwory o treści rel. (buddyjskiej), pisane w piśmie ujgurskim. Bujny rozkwit literatury mong. nastąpił  XVII–XVIII w.; były to przeróbki i przekłady dzieł lamaistycznych: kanonu lamajskiego, przekład słów Buddy — Kandżur (108 t.), i komentarzy do niego, przekład traktatów — Tandżur (225 t.); literaturę świecką reprezentują liczne kroniki hist. (Saganga Seczena Erdennijin tobczi ‘drogocenny guzik’, Luwsandandzana Altan tobczi ‘złoty guzik’), lud. utwory epickie (Opowiadanie o Ubaszichungtajdżim, Geseriada, Opowieść o Amursanie). W XIX w. pisarze zaczęli odchodzić od tematyki rel., zaznaczyły się początki literatury realist. o akcentach społ. (poeta Sandag, prozaik Indżinasz). Po demokr. przemianach lat 90. XIX w. ponownie wzrosło zainteresowanie twórczością pisarzy, m.in. Ajusz, Jadamsuren, straconych w wyniku czystek polit.; 1946 do zapisu języka mong. wprowadzono cyrylicę. W latach od 40. do 90. XX w. powstawała literatura socrealist., czerpiąca wzory z literatury ros. i sowieckiej. Twórczość lit. w Mongolii Wewn. pozostaje pod wpływem literatury chińskiej.

Właściwy rozwój nowej literatury mong. datuje się od powstania MRL (1924); gł. ośr. twórczości lit. stał się klub im. D. Suche Batora z D. Nacagdordżem oraz C. Damdinsürenem na czele. Współczesna literatura mong. jest w swej treści nar.-realist., czerpie wzory z twórczości lud., a także z literatury ros. i radzieckiej; rozwija się poezja i proza artyst.; wśród wielu współcz. pisarzy wyróżniają się: poeci — B. Jawuuchulan, S. Erdene, S. Daszdoorow, N. Najmdordż, Sz. Nacagdordż, prozaicy — B. Rinczen, S. Daszdendew, Cz. Lodojdamba, dramatopisarze — E. Ojuun, C. Cendżaw; ukazują się 2 czasopisma poświęcone literaturze: „Utga dzochiol, urlag” [‘literatura i sztuka’] i  „Cog” [‘płomyk’].