Kennedy John Fitzgerald
 
Encyklopedia PWN
Kennedy
[kẹnədi]
John Fitzgerald Wymowa, ur. 29 V 1917, Brookline (stan Massachusetts), zm. 22 XI 1963, Dallas (stan Teksas),
polityk amerykański, prezydent Stanów Zjednoczonych.
Kalendarium
Urodził się 29 V 1917 w Brookline (stan Massachusetts). Wychowany w zamożnej i wpływowej rodzinie katolickiej pochodzenia irlandzkiego; senior rodziny, Joseph Patrick, zdobył majątek w okresie prohibicji, pożytkując go następnie na budowę własnej kariery politycznej, a następnie swoich synów. Po śmierci w czasie wojny najstarszego syna — Josepha, John Fitzgerald, miał spełnić oczekiwania ojca i zostać prezydentem. W 1936–1940 Kennedy studiował na Uniwersytecie Harvarda. W 1941 służył w marynarce wojennej. Po demobilizacji 1945, ojciec namówił go do podjęcia działalności politycznej. W 1947–53 był członkiem Izby Reprezentantów z ramienia Partii Demokratycznej, a następnie (1953–60) senatorem.
Ku prezydenturze
W czasie wyborów prezydenckich 1956 nie uzyskał nominacji na urząd wiceprezydenta, ale zdobył szerszą popularność na krajowej scenie politycznej; 1956 wydał książkę Profiles in Courage, napisaną z wydatną pomocą Th.C. Sorensena, wyróżnioną Nagrodą Pulitzera. W 1960 zgłosił swoją kandydaturę do nominacji Partii Demokratycznej na prezydenta. Uzyskał ją, pokonując L. Johnsona. W czasie kampanii wyborczej 1960 występował z programem New Frontier (Nowe Horyzonty), głosząc konieczność przeprowadzenia reform wewnętrznych, zwłaszcza w sferze oświaty, opieki zdrowotnej, świadczeń państwa na rzecz najuboższych. Szanse na sukces wyborczy zmniejszało katolickie wyznanie Kennedy’ego. W celu przekonania do swojego kandydata niechętnych katolikom wyborców, sztab zaproponował przeprowadzenie czterech debat telewizyjnych z jego udziałem i oponenta z Partii Republikańskiej, R.M. Nixona. Przesądziły one o nieznacznej (niespełna 120 tys. głosów w wyborach powszechnych) wygranej Kennedy’ego, rozpoczynając w ten sposób praktykę prowadzenia debat telewizyjnych w czasie wyborów prezydenckich, a z czasem i w elekcjach do innych urzędów obieralnych. Kennedy, obejmując urząd prezydenta był pierwszym katolikiem, któremu to się udało. Zarazem był najmłodszym politykiem obejmującym to stanowisko.
Prezydent, nowe spojrzenie
Obejmując urząd po najstarszym dotychczas prezydencie — D.D. Eisenhowerze — Kennedy, starał się podkreślić, że dokonująca się zmiana pokoleniowa stanowi zapowiedź także przewartościowań w spojrzeniu na prezydenturę. Zasygnalizował to już w mowie inauguracyjnej z 20 I 1960, używając charakterystycznej frazy — „Nie pytaj, co twój kraj może zrobić dla ciebie — pytaj, co ty możesz zrobić dla twego kraju.” Zdanie to wkrótce stało się elementem amerykańskiej tradycji politycznej, chętnie wykorzystywanym także przez polityków europejskich. Jako prezydent, Kennedy w sprawach wewnętrznych starał się realizować swoje hasło wyborcze (Nowe Horyzonty) i popierał ruch praw obywatelskich; był zwolennikiem rozwoju amerykańskich badań kosmicznych i wysłania człowieka na Księżyc.
Polityka zagraniczna
W polityce zagranicznej dążył do eliminacji wpływów ZSRR w krajach Trzeciego Świata i poprawy wizerunku Stanów Zjednoczonych. Celowi temu służyć miało powołanie Korpusu Pokoju 1961 i zainicjowanie w tym samym roku programu pomocy dla krajów Ameryki Łacińskiej — Sojuszu dla Postępu. Nie do końca przekonany co do celowości operacji przygotowanej przez poprzednią administrację, udzielił umiarkowanego poparcia inwazji w Zatoce Świń (Świń, Zatoka) podjętej IV 1961 w celu obalenia rządu F. Castro na Kubie. Jej niepowodzenie zostało odebrane w ZSRR jako wyraz słabości Kennedy’ego i zachęciło do podjęcia działań ofensywnych w Europie i na Karaibach. W rezultacie administracja Kennedy’ego musiała sprostać Kryzysowi Berlińskiemu z 1961 (budowa muru dzielącego miasto) i kryzysowi rakietowemu z 1962 związanemu z rozmieszczeniem przez ZSRR na Kubie rakiet krótkiego i średniego zasięgu z głowicami atomowymi. W tym drugim wypadku stanowczość Kennedy’ego (zagrożenie inwazją Kuby i podjęcie blokady morskiej wyspy), a zarazem pewne ustępstwa (wycofanie amerykańskich rakiet z Turcji i obietnica niepodejmowania prób inwazji Kuby), pozwoliły zakończyć najpoważniejszy w okresie jego prezydentury kryzys międzynarodowy. Doświadczenia z tego okresu doprowadziły do utworzenia 1963 „gorącej linii” pomiędzy obu stolicami, wykorzystywanej w sytuacjach kryzysowych. Obniżeniu ryzyka militarnej konfrontacji służyło także przyjęcie Układu o zakazie prób z bronią nuklearną (Nuclear Test-Ban Treaty) 1963. Wysoki stopień społecznej akceptacji, zwłaszcza po kryzysie rakietowym z 1962, czynił Kennedy’ego naturalnym kandydatem Partii Demokratycznej w wyborach prezydenckich 1964. Zamach na jego życie dokonany przez L. Oswalda w Dallas 22 XI 1963 przekreślił te plany.
Ocena Amerykanów, legenda Kennedy’ego
Tragiczna śmierć popularnego prezydenta i to na oczach milionów Amerykanów obserwujących na ekranach telewizyjnych przejazd Kennedy’ego przez Dallas, łącząc się ze społecznymi wątpliwościami dotyczącymi okoliczności zamachu, a w końcu działania samej rodziny, doprowadziły do ukształtowania się, popularnej, a zarazem bardzo trwałej legendy Kennedy’ego. Według niej prezydent był wielkim przywódcą amerykańskim i światowym, któremu los uniemożliwił realizację wizji uczynienia własnego społeczeństwa szczęśliwszym, a świata bezpieczniejszym. I choć większość Amerykanów pod koniec XX w. była nadal o tym przekonana, to historycy pozostają bardziej wstrzemięźliwi w ocenach Kennedy’ego, w rankingach prezydenckich plasując jego osobę na dość odległych pozycjach, nawet za jego poprzednikiem w Białym Domu, D.D. Eisenhowerem.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia