Irlandia. Ustrój polityczny

Irlandia. Ustrój polityczny.

Irlandia jest republiką. Obowiązują konstytucja z 1937 (z późniejszymi poprawkami), która proklamowała suwerenne państwo p.n. Éire [‘Irlandia’], oraz ustawa o Republice Irlandii (weszła w życie 1949). Głową państwa jest prezydent (Uachtarán), wybierany na 7 lat (z prawem do 1 reelekcji) w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim. Rzeczywiste uprawnienia prezydenta są ograniczone. Na wniosek izby niższej parlamentu powołuje on premiera, a z kolei na wniosek premiera rozwiązuje parlament. Ma prawo odesłać projekt ustawy do Sądu Najwyższego w celu stwierdzenia jej zgodności z konstytucją; nominalnie jest dowódcą sił zbrojnych. Może być postawiony w stan oskarżenia.

Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu (Oireachtas), złożonego z izby niższej, tj. izby deputowanych (Dáil Éireann) i Senatu (Seanad Éireann). Dáil Éireann liczy 166 posłów, wybieranych na okres nie dłuższy niż 5 lat w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim, wg zmodyfikowanej formuły systemu proporcjonalnego; ma najwyższe uprawnienia ustawodawcze, budżetowe i kontrolne wobec rządu. Senat liczy 60 osób: 11 senatorów mianowanych przez premiera oraz 3 wybieranych przez uniwersytety i 46 przedstawicieli grup zawodowych, zorganizowanych w 5 kurii.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier (Taoiseach), mający szerokie kompetencje; stosunki między parlamentem a rządem są uregulowane wg zasad systemu parlamentarno-gabinetowego; rząd jest odpowiedzialny politycznie przed izbą niższą parlamentu.

Wymiar sprawiedliwości należy do niezawisłych sądów; system sądownictwa tworzą: sądy dystryktowe, obwodowe, Sąd Naczelny (High Court) oraz Sąd Najwyższy (Supreme Court) jako sąd apelacyjny ostatniej instancji; prawo umożliwia powoływanie specjalnych sądów karnych i Sądu Apelacji Karnej. Od 1984 w I. działa ombudsman, który jest powoływany przez prezydenta, a przedstawia sprawozdanie parlamentowi.