Hiszpania. Film
 
Encyklopedia PWN
Hiszpania. Film.
Pierwsze filmy pojawiły się w Hiszpanii 1896 (m.in. E. Jimeno); w latach 20. i 30. dominowały melodramaty w stylu hiszpańskim — sentymentalne, często krwawe, także komedie oparte na ludowych przedstawieniach muzycznych — zarzuelach (m.in. twórczość F. Gelaberta, J. Buchsa, F. Reya); 1933 powołano Komisję Kinematografii, która zajęła się organizacją przemysłu filmowego. Komisja zawiesiła działalność po wybuchu wojny domowej 1936; 1939 wprowadzono ustawy ograniczające hiszpańską produkcję i dystrybucję filmową (powołano Sekcję Cenzury, wprowadzono zakaz importu filmów, nakaz dubbingu filmów w innym niż hiszpański języku); 1942 powstała Wytwórnia Filmów Dokumentalnych (Noticiarios Documentales y Cinematograficas), która zmonopolizowała produkcję filmów krótkometrażowych i kronik filmowych; powstawały jedynie filmy prorządowe (wprowadzono kategorię filmową interes nacional — specjalnego interesu narodowego); głównym twórcą frankistowskim został J.L. Sáenz de Heredía; ponadto tworzyli A. Roman, R. Gil; niezależni artyści masowo emigrowali (m.in. L. Buñuel). Ożywienie w środowisku filmowym nastąpiło w latach 50. dzięki powołaniu szkoły filmowej (Instituto de Investigaciones y Experiencias Cinematograficas, IIEC) oraz wydaniu pierwszego numeru magazynu filmowego „Objetivo”; narodziło się hiszpańskie kino artystyczne (m.in. działalność L.G. Berlangi, J. Bardema) podejmujące krytykę stosunków politycznych w Hiszpanii, sojusze ekonomiczno-militarne z USA, obłudę moralną i obskurantyzm obyczajowy (m.in. A. del Amo, J.S. Nieves Conde, L. Vajda, J. Maria Forque). W końcu lat 50. sukcesy zaczęło odnosić tzw. pokolenie niewinnych (m.in. C. Saura, J. Esteva Grewe, B.M. Patino, E. Querejety oraz A. Eceiza, F. Ferreri i R. Azcona); powstały filmy krótkometrażowe oraz fabularne wzorowane na włoskim neorealizmie; w latach 60. wielką popularnością cieszyły się dzieła Buñuela i Berlangi, które zapoczątkowały nowy kierunek — komedie grubiańskie, pozbawione sentymentalizmu, utrzymane w poetyce posępnego, pełnego okrucieństwa realizmu, korespondującego z pesymistycznymi nastrojami społecznymi. Nowe prawodawstwo filmowe, pomoc państwowa, złagodzenie zakazu importu filmów, przyczyniło się do rozwoju twórczości pokolenia niewinnych; pojawiła się hiszpańska nowa fala (m.in. Saura, Patino, M. Summers, J. Grau, J. Camino, M. Camus, V. Aranda); 1967 zaczęły powstawać kina studyjne (arte y ensayo), które prezentowały najciekawsze osiągnięcia kina artystycznego. W początkach lat 70. rozwinął się nurt zwany realizmem fantastycznym, z którego wkrótce zasłynęło kino hiszpańskie (Buñuel, Saura, V. Erice, J. de Armian, Camino, A. Ungria, P. Olea); utrwaleniu się formuły realizmu fantastycznego sprzyjał kryptonimiczny charakter filmu hiszpańskiego, niosącego (w różnej poetyce) zaszyfrowane, ze względu na cenzurę, treści polityczne, społeczne, religijne, obyczajowe. Twórcy wyrażali swój protest przeciw rzeczywistości za pomocą alegorii o zatartych granicach między realizmem, snem, marzeniem, nasyconych fantastyką i okrucieństwem, tkwiących głęboko w tradycji kultury hiszpańskiej
Po śmierci generała F. Franco i przemianach w państwie (m.in. otwarcie na świat, wejście zagranicznego kapitału i inwazja kultury masowej) kino hiszpańskie utrzymuje swój wysoki poziom; coraz rzadziej jest stosowana konwencja alegorii (A. Ungria, F. Rodriguez Fernandez, A. Isasi, R. Franco), są podejmowane zabronione dotąd tematy z zakresu polityki, religii, obyczajów (Bardem, Saura, Berlanga, J.L. Garcia, A. Mercero, M. Gutierrez Aragon), powstają dzieła prowokujące, osobiste (Saura); czołowym przedstawicielem najmłodszego pokolenia jest P. Almodovar, którego twórczość odzwierciedla najnowsze tendencje: zachowanie oryginalnej stylistyki filmu hiszpańskiego odbijającej obsesje, mity, przy jednoczesnym włączeniu się w nurt współczesnej sztuki światowej i nie poddawaniu się dyktatowi Hollywoodu. Hiszpania jest miejscem licznych festiwali filmowych (Madryt, Barcelona, Valladolid, Sitges, San Sebastian).
Elżbieta Królikowska— Avis (Film)
Bibliografia
E. KRÓLIKOWSKA Śladami Buñuela. Kino hiszpańskie, Warszawa 1988.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia