Gabon. Historia
 
Encyklopedia PWN
Gabon. Historia.
Pierwotną ludność Gabonu, Pigmejów, wyparły ludy Bantu, napływające od początku naszej ery do czasów najnowszych (najliczniejsze obecnie plemię, Fangowie, przybyło dopiero na początku XIX w.). W wyniku migracji wytworzył się zespół różnorodnych tradycji i form gospodarowania, który współtworzyły ludy zbieracko-łowieckie, rybackie i rolnicze. W późnym średniowieczu południowo-zachodnie tereny Gabonu pozostawały pod zwierzchnictwem królestwa Kongo.
Pierwsi Europejczycy (Portugalczycy) pojawili się na wybrzeżu 1471 lub 1473, rozpoczynając handel, głównie bronią i wyrobami metalowymi w zamian za kość słoniową. Pod koniec XVI w., po włączeniu Portugalii do Hiszpanii, miejsce Portugalczyków zajęli Holendrzy. Handel niewolnikami, zapoczątkowany w 2. połowie XVII w., rozwijał się w XVIII i XIX w. W XIX w. terenem Gabonu zainteresowali się Francuzi, podjęli walkę z handlem niewolnikami i rozpoczęli podporządkowywanie wybrzeża, podpisując traktaty z lokalnymi władcami (pierwszy 1839), zakładając 1844 misję katolicką, a 1849 bazę Libreville. Wśród wypraw odkrywczych na tym terenie największą rolę odegrały podróże P.S. de Brazza (1875–85), który 1885 został komisarzem generalnym Francji na tzw. Zachód Afryki.
W 1886 utworzono kolonię Gabon, którą 1888 włączono do kolonii Kongo Francuskie. W 1910 Gabon znalazł się w składzie Francuskiej Afryki Równikowej. Od 1898 do lat 30. XX w. zasoby naturalne kraju (gł. kauczuk) były eksploatowane przez wielkie kompanie. W 1940 Gabon znalazł się pod kontrolą Wolnej Francji, 1944 przyznano mu samorząd, 1946 uzyskał on status terytorium zamorskiego Francji, a 1958 — republiki autonomicznej w ramach Wspólnoty Francuskiej. Premierem został L. M’Ba, założyciel (1946) i przywódca Gabońskiego Bloku Demokratycznego (BDG).
W 1960, po zawarciu traktatów o współpracy z Francją, Gabon proklamował niepodległość (M’Ba pozostał premierem, od 1961 także prezydent). M’Ba, dążąc do wzmocnienia władzy, m.in. w związku z nieudanym zamachem stanu (1964), udaremnionym dzięki interwencji wojsk francuskiej, stopniowo przekształcał Gabon w państwo monopartyjne. Po jego śmierci (1967) władzę przejął dotychczasowy wiceprezydent O. Bongo, który już 1968 oficjalnie wprowadził system jednopartyjny z utworzoną z BDG i kierowaną przez siebie Gabońską Partią Demokratyczną (PDG). Autorytarne rządy Bongo w latach 70. i 80. cechowała względna stabilność polityczna kraju i rozwój dzięki liberalizmowi gospodarczemu, inwestycjom zagranicznym i wszechstronnym więziom z Francją. Do sukcesów gospodarczych przyczynił się wzrost cen ropy naftowej, gł. bogactwa mineralnego kraju. W 1986, w związku ze spadkiem jej cen, podjęto reformy mające na celu zmniejszenie zależności gospodarki od cen ropy na rynkach światowych.
Narastająca w kraju i za granicą opozycja (od 1981 działał w Paryżu Ruch Odnowy Narodowy, MORENA, który 1985 utworzył rząd emigracyjny) i fala demonstracji 1990 zmusiły prezydenta Bongo do ustępstw. Konferencja Narodowa z udziałem 2000 delegatów, reprezentujących różne opcje polityczne, uchwaliła wprowadzenie demokracji pluralistycznej. Pierwsze wielopartyjne wybory parlamentarne 1990/91 przyniosły zwycięstwo PDG, powstał koalicyjny Rząd Jedności Narodowej z premierem C. Oye-Mba (z PDG). Wybory prezydenckie 1993 wygrał Bongo, pokonując 8 konkurentów. Negocjacje między rządem a opozycją, prowadzone 1994 w Paryżu pod auspicjami OJA, zwieńczył układ przewidujący: powołanie nowego rządu koalicyjnego, ustanowienie Senatu, przyjęcie harmonogramu wyborów do parlamentu i samorządów lokalnych, zmianę ordynacji wyborczej i powstanie niezależnej komisji wyborczej. Referendum 1995 zaaprobowało poprawki konstytucyjne wynikające z układu paryskiego. Poprawki konstytucyjne 1997 wydłużyły kadencję prezydenta do 7 lat i wprowadziły stanowisko wiceprezydenta; poprawka z 2003 zapewniła urzędującemu prezydentowi pozostanie na stanowisku przez czas nieograniczony. Po śmierci Bongo w VI 2009 władzę przejął X 2009 w wyniku wyborów jego syn — Ali Bongo.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia