Bracia Czystości

Bracia Czystości, Ichwan aṣ-Ṣafa, Ihwān aṣ-Ṣafā’, Bracia z Basry,

arabscy filozofowie i uczeni z przeł. X i XI w. zgromadzeni w tajnym związku, działającym w Al-Basrze i Bagdadzie;

reprezentowali reformatorski kierunek w islamie, o antyortodoksyjnych tendencjach filozoficznych. Wychodząc z założenia, że nie można poznać prawdy przez oparcie się na jednej religii bądź koncepcji filoz., stworzyli eklektyczny system złożony z pierwiastków nauki i filozofii gr. oraz arabsko-muzułm., w którym — obok elementów arystotelizmu — dominowały poglądy neoplatońskie i neopitagorejskie. Swe koncepcje przedstawili w dziele Rasa’il Ichwan as-Safa [‘traktaty Braci Czystości’], będącym pierwszą nauk. encyklopedią świata arabskiego i obejmującym tematykę z zakresu nauk przyr., metafizyki i teorii moralności. W metafizyce stworzyli swoistą teorię liczb jako zasad świata, a w kwestii pochodzenia bytu przyjmowali doktrynę emanacji w połączeniu z iluminizmem i panteizmem. W etyce, którą traktowali jako cel filozofii i wszystkich nauk, nawiązywali do teorii gr., ind. i mistycznej filozofii islamu; za najwyższy cel życia uważali mistyczne przeżycie Boga, a za warunek tego przeżycia — przyswojenie jak najszerszego zakresu wiedzy. Poglądy Braci Czystości wywarły silny wpływ na koła intelektualne arabskiego Wschodu i Zachodu.