Bhutan. Historia

Bhutan. Historia.

Brak przekazów o wczesnych dziejach Bhutanu. W VII w. zaczęły tam powstawać pierwsze klasztory buddyjskie, większość z nich datuje się na XV w. Od XI w. terytorium Bhutanu zaczęła zasiedlać ludność tybetańska. Jako odrębna całość polityczna zaistniał prawdopodobnie w XVII w. Uprzednio znajdował się pod panowaniem książąt indyjskich. Początek państwa wiąże się z przyjęciem tytułu dharmaradźa przez tybetańskiego lamę Żabs-drung Ngag-dhang-rnam-rgjal. Jego następca, ’Brug-rgjas Żabs-drung, skonsolidował państwo, ustanawiając zarządców — gubernatorów (pönlop) i dowódców fortów (dzangpön). Kolejni władcy oddzielili władzę rel. (dharmaradźa) od świeckiej (debradźa), którą sprawował minister wybrany przez radę pönlopów i dzangpönów. Zmarłego władcę zastępował człowiek odnaleziony jako wcielenie zmarłego. System ten utrzymał się do początku XX w. — po śmierci ostatniego dharmaradźi nie znaleziono jego nowego wcielenia.

W XVIII w. władcy Bhutanu podejmowali wiele wypraw na tereny przyległe (Asam, Bengal), co było przyczyną konfliktów z brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską. Pierwszy 1772, spowodowany próbą opodatkowania Bhutanu przez Kompanię, zakończył się traktatem pokojowym (1777). W wyniku następnego (1865) Wielka Brytania przejęła w dzierżawę 18 dolin górskich, ważnych szlaków komunikacyjnych na granicy z Asamem i Bengalem (od 1826 okupacja Asamu przez Brytyjczyków). W 1907 władzę przejął zarządca (pönlop) prowincji Tongsa — Ugjän Wangcz‘uk, który obwołał się dziedzicznym królem Bhutanu (duk gjälbo) i powołał Zgromadzenie Narodowe (został uznany przez Wielką Brytanię). W 1910 Bhutan zgodził się na przejęcie przez Brytyjczyków jego polityki zagranicznej, stając się tym samym protektoratem brytyjskim.

W 1947 niepodległe Indie przejęły zwierzchność nad sprawami zagranicznymi Bhutanu na mocy układu z 1949. Bhutan miał zapewnioną możliwość odrzucenia rad Indii, z czego nie korzystał aż do 1979. W 1952 władzę objął król Dżigme Dordże Wangcz‘uk, który powołał Zgromadzenie Narodowe (1953) i Radę Królewską (1965). Jego syn Dżigme Senge Wangcz‘uk kontynuował ostrożną politykę modernizacji. Kraj pozostał jednak prawie całkowicie izolowany od świata. Dopiero 1983 ustanowiono połączenia komunikacyjne z Bangladeszem i Nepalem. Stabilną sytuację wewnętrzną zakłóciły nowe migracje ludności tybetańskiej (po aneksji Tybetu przez Chiny 1951 Bhutan udzielił azylu ok. 6000 Tybetańczyków) oraz nepalskiej, którą ściągały do Bhutanu darmowa edukacja i służba zdrowia. W obawie przed infiltracją chińską Bhutan stosował politykę rozpraszania nowych osiedleńców. Większość Tybetańczyków przyjęła obywatelstwo bhutańskie 1985 — po ogłoszeniu nowej ustawy, która zapewniała je automatycznie wszystkim Tybetańczykom zamieszkującym Bhutan od 1958. Pozostali wyjechali do Indii. Imigranci nepalscy otrzymywali obywatelstwo po 20 latach i po zdaniu egzaminu ze znajomości języka, co wywołało ich protesty. Celem polityki rządu stała się ochrona tożsamości narodowej etnicznych Bhutańczyków (wyznających lamaizm i posługujących się językiem dzongk‘a), zagrożonej przez bardziej przedsiębiorczych Nepalczyków wyznających hinduizm. W 1991–97 trwały rozruchy antyrządowe imigrantów nepalskich domagających się równorzędnej roli w państwie. Represje spowodowały migracje zbuntowanych Nepalczyków do Nepalu. W 1992 utworzyli oni w Katmandu Narodową Demokratyczną Partię Bhutanu. W rozmowach bhutańsko-nepalskich na temat tego konfliktu rząd nepalski nalegał na powrót uchodźców (85 tys. 1993) do Bhutanu Ustanowiono Komitet, który wyróżnił kilka kategorii uchodźców — Bhutan był gotów przyjąć tylko tych Bhutańczyków nepalskiego pochodzenia, którzy zostali zmuszeni do migracji i deklarowali lojalność. Toczące się kilka lat spotkania ministerialne w tej sprawie nie przyniosły rezultatów. W 2005 doszło do incydentów zbrojnych z ChRL.

W 1971 Bhutan został przyjęty do ONZ, stopniowo umacniając swoją niezależność od Indii i rozszerzając kontakty międzynarodowe. Nastąpiła normalizacja stosunków z Chinami, z którymi podjęto negocjacje w sprawie demarkacji granicy. W latach 90. proces demarkacji granicy z Indiami został prawie zakończony (w wyjątkiem krótkich odcinków w sektorze środkowym). W XII 2006 Dżigme Senge Wangcz‘uk abdykował na rzecz swojego syna Dżigme Kesara Namgyala Wangcz‘uka. Młody król wprowadził 2007 i 2008 w życie reformę ustrojową Bhutanu, przekształcającą kraj w monarchię konstytucyjną: powstały legalne partie polityczne, odbyły się m.in. wybory parlamentarne — III 2008 BPPP uzyskała 44 z 47 miejsc w izbie niższej, a jej lider Dżigme Joser Thinley został premierem.