zaratusztrianizm

zaratusztrianizm, zoroastryzm,

religia irańska powstała prawdopodobnie w wyniku reformy starych plemiennych kultów irańskich przez Zaratusztrę;

jest on uważany za autora hymnów do Boga (Gathy, najstarsza część świętej księgi Awesta). Religia ta opiera się na dualizmie i wynikającym z niego przekonaniu o ustawicznej walce 2 przeciwstawnych mocy: boga światła i dobra Ahura Mazdy (Ormuzda) oraz boga ciemności i zła Arymana i, co za tym idzie, walce 2 sfer wszechświata: królestwa światła, prawdy i dobra oraz królestwa ciemności, kłamstwa i zła, obejmujących swym zasięgiem zarówno świat bóstw i duchów, jak i świat materialny; w tym dualistycznym świecie człowiek, złożony z duszy i z ciała, ma prawo wyboru: złymi czynami wspiera Arymana, dobrymi zaś przyczynia się do nieuchronnego zwycięstwa Ahura Mazdy na końcu świata (zapowiedzianego pojawieniem się mesjasza Saoszjanta), gdy nastąpi zmartwychwstanie zmarłych, sąd ostateczny, powszechne oczyszczenie za pomocą ognia, a następnie wieczne panowanie dobra. Po śmierci człowiek dzieli się na elementy, rozpływające się w swoich odpowiednikach we wszechświecie (oddech w wietrze, wzrok w świetle itp.); dusza łączy się ze swą dajną — niematerialnym bytem, uosobieniem ludzkiego sumienia. Etyka zaratusztrianizmu zawiera się w formule: dobre myśli, dobre słowa, dobre uczynki; wiernych obowiązywał kult ognia oraz szanowanie czystości i świętości wody a także ziemi (dlatego ciała zmarłych kładziono na dachmach zwanych wieżami milczenia, pozostawiając je na pożarcie dzikim zwierzętom i ptakom). Święty ogień (Atar) w świątyni czczono uroczystymi modłami i ofiarą z roślinnego soku haoma (soma). Teokratyczne zasady zoroastryzmu wiązały kapłanów (magów) z określonym stanem, zaś przyjęcie reguły dziedziczenia przynależności do określonego stanu i grupy zawodowej doprowadziło do wykształcenia się w społeczeństwie perskim pewnego rodzaju systemu kastowego; za panowania Sasanidów (III–VII w. n.e.) zaratusztrianizm stał się religią państwową znaną pod grecką nazwą zoroastryzm; współcześnie zaratusztrianizm jest religią wyznawaną przez indyjskich parsów oraz diasporę w wielu krajach.

Bibliografia

M. SKŁADANKOWA Zoroaster i magowie, Warszawa 1963.

M. BOYCE Zaratusztrianie, Łódź 1988.

Jezd, zaratusztriańska świątynia, święty ogień płonący nieprzerwanie od 470 r. (Iran)

Mag przed ołtarzem ognia, ponad nim Zaratusztra oraz symbol Ahura Mazdy — tarcza słoneczna

Ahura Mazda, perski relief z symbolicznym przedstawieniem boga