antena

antena

[łac. antenna ‘reja’],

urządzenie do wysyłania (antena nadawcza) lub (i) odbierania (antena odbiorcza) fal elektromagnetycznych (radiowych), stanowiące część składową każdego systemu radiokomunikacyjnego.

Antena wysyłająca (odbierająca) fale jednakowo we wszystkich kierunkach (w wyróżnionej płaszczyźnie, zwykle poziomej) jest zw. dookólną, antena uprzywilejowująca 1 lub kilka kierunków — kierunkową. Własności kierunkowe anteny określa figura geom., zw. charakterystyką kierunkowości promieniowania, obrazująca zależność gęstości energii promieniowanej (odbieranej) przez antenę od kierunku w przestrzeni, lub parametr liczbowy — tzw. kierunkowość anteny, zw. również zyskiem kierunkowym anteny, wskazujący ile razy gęstość energii promieniowanej (odbieranej) w wybranym kierunku (najczęściej o maks. gęstości) jest większa od jej wartości średniej (odpowiadającej równomiernemu rozkładowi energii promieniowanej). Kierunkowość anteny zależy od stosunku jej powierzchni promieniującej do kwadratu długości fali promieniowanej — zwykle im mniejsza długość fali, tym większa kierunkowość; duże wartości kierunkowości (od kilkunastu do kilkudziesięciu tys.) łatwo osiąga się np. w zakresie mikrofal (częst. powyżej 300 MHz). Zależnie od budowy rozróżnia się anteny: pojedyncze (liniowe symetryczne i niesymetryczne, ramowe, śrubowe, spiralne, szczelinowe, aperturowe), złożone (np. Uda-Yagi, logoperiodyczne) i szyki antenowe (jedno-, dwu- i trójwymiarowe), składające się zwykle z anten pojedynczych (lub złożonych). Najprostszą anteną jest antena liniowa symetryczna, tzw. dipol ( antena dipolowa), składający się z 2 przewodów (ramion) jednakowej długości połączonych symetrycznie z nadajnikiem (lub odbiornikiem); maksimum energii fali radiowej promieniowanej (odbieranej) przez dipol występuje w płaszczyźnie prostopadłej do jego osi; duże zastosowanie ma dipol półfalowy o dł. równej ok. 1/2 długości fali radiowej i kierunkowości 1,64. Przykładem niesymetrycznej anteny liniowej jest pionowa antena ćwierćfalowa o wys. równej ok. 1/4 długości fali (np. antena prętowa czy maszt antenowy używany w radiofonii długo- i średniofalowej). Antena ramowa może mieć postać cewki o dużej średnicy, w kształcie ramy wielokątnej lub koła, albo cewki nawiniętej na rdzeń ferrytowy (antena ferrytowa); stosowana wyłącznie jako antena odbiorcza. Antena Uda-Yagi jest złożona z dipola czynnego, połączonego linią dwuprzewodową lub kablem z nadajnikiem i/lub z odbiornikiem oraz z jednym lub wieloma dipolami biernymi. Anteny aperturowe to gł. anteny paraboliczne (symetryczne lub podświetlone); gł. część odbiorczej anteny parabolicznej symetrycznej stanowi powierzchnia metalowa, zw. reflektorem, będąca wycinkiem paraboloidy obrotowej, odbijającej padające nań promieniowanie w kierunku jej ogniska, w którym jest umieszczony element odbiorczy (np. dipol półfalowy, otwarty koniec falowodu lub antena tubowa), przejmujący energię fal padających na reflektor. W antenie parabolicznej podświetlonej reflektor stanowi fragment powierzchni paraboloidy (bez części wierzchołkowej); antena ta odznacza się zwykle większym zyskiem kierunkowym od anteny symetrycznej. A. paraboliczne są wykorzystywane w radiolokacji, radioliniach a także w radiokomunikacji satelitarnej (m.in. w telewizji satelitarnej).