murzyński ruch w Stanach Zjednoczonych,
zorganizowane działania amerykańskich Murzynów i białych Amerykanów mające na celu likwidację dyskryminacji i segregacji rasowej oraz zagwarantowanie Murzynom w Stanach Zjednoczonych rzeczywistego równouprawnienia.
murzyński ruch w Stanach Zjednoczonych
Encyklopedia PWN
Podzielony na 2 kierunki: integracjonizm i separatyzm. Integracjonizm postulował dążenie do integracji Murzynów z białym społeczeństwem amerykańskim przez zniesienie segregacji i dyskryminacji rasowej, odwołanie praw Jima Crowa, zapewnienie Murzynom równych praw obywatelskich (stąd zwany, zwłaszcza w odniesieniu do lat 50. i 60., ruchem praw obywatelskich) i możliwości ich wykorzystania oraz poprawy sytuacji społeczno-ekonomicznej; główne organizacje: Krajowa Liga Biznesu Murzyńskiego (założona 1900 przez B.T. Washingtona), Krajowe Stowarzyszenie na Rzecz Postępu Ludzi Kolorowych (NAACP, założone 1909), do którego 1910 przyłączył się Ruch Niagara (założony 1905 i kierowany przez W.E. Du Bois), Krajowa Liga Miejska (NUL, założona 1911 przez G.E. Haynesa), Konferencja Przywództwa Chrześcijan Południa (SCLC, założona 1957 przez M.L. Kinga). Separatyzm dążył do oddzielenia Murzynów od białego społeczeństwa amerykańskiego; główne organizacje: Powszechne Stowarzyszenie na Rzecz Poprawy Sytuacji Murzynów (założone 1914 przez M.M. Garveya na Jamajce, 1916–27 działające w USA — idea powrotu do Afryki), ruch Maurów (1913–29), Czarni Muzułmanie (1931–85 — idea zorganizowania w USA odrębnego murzyńskiego narodu islamu). Lata 60. określono mianem czarnej rewolucji (znaczny wzrost aktywności i bojowości wszystkich organizacji murzyńskich); początkowo zdominowane przez ruch praw obywatelskich, który 1964–72 wywalczył ustawy o prawach obywatelskich (m.in. Voting Right Act 1965); w 2. połowie lat 60. przewagę zdobył nurt radykalny, zwany czarnym nacjonalizmem, zainicjowany 1966 stworzoną wówczas przy udziale S. Carmichaela doktryną Czarnej Siły (Black Power), która zakładała stosowanie przemocy w dążeniu do zdobycia przez Murzynów silnej pozycji ekonomicznej i politycznej, dającej im gwarancję rzeczywistej realizacji praw obywatelskich oraz możliwość samostanowienia i utrzymania własnej tożsamości; do tego nurtu zaliczano m.in. Kongres Równości Rasowej oraz rewolucyjną partię Czarnych Panter. W latach 70. przewagę w ruchu murzyńskim w Stanach Zjednoczonych zdobył ponownie kierunek umiarkowany i program budowania tzw. czarnego kapitalizmu, reprezentowany m.in. przez Związek dla Ocalenia Człowieczeństwa (PUSH, założony 1971 przez J.L. Jacksona). Główny cel ruchu murzyńskiego w Stanach Zjednoczonych — faktyczne równouprawnienie Murzynów — nie został jeszcze w pełni urzeczywistniony, a wzrost liczebny murzyńskiej warstwy średniej powoduje spadek zainteresowania problemami uboższych warstw Murzynów w USA.
