kometa
małe ciało Układu Słonecznego, które odróżnia od pozostałych (planetoid, meteoroidów) przede wszystkim charakterystyczny wygląd na niebie jako „gwiazdy z warkoczem”.
[gr. komḗtēs ‘długowłosy’],
kometa
Encyklopedia PWN
Uważa się, że komety są pozostałościami tworzywa, z którego ponad 4,5 mld lat temu uformował się Układ Słoneczny. Resztki ze skraju dysku protoplanetarnego są składnikami obserwowanego pasa Kuipera, natomiast resztki pozostałe w obszarze kondensacji planet zostały — w wyniku oddziaływań grawitacyjnych — odrzucone w odległe od Słońca rejony i tworzą obłok Oorta.
Komety są zwykle nieregularnymi bryłami o porowatej strukturze i rozmiarach najczęściej kilku km, są konglomeratem lodów, przede wszystkim zestalonej wody (ocenia się, że od 50% do 80%), a także tlenku i dwutlenku węgla, metanu i amoniaku oraz cząstek krzemianów i metali. Gdy taki obiekt znajdzie się w odległości kilku AU od Słońca, rozpoczyna się sublimacja lodów z jego powierzchni. Wyzwalane gazy unoszą cząstki pyłu, tworząc wokół tzw. odtąd jądra komety otoczkę gazowo-pyłową zwaną komą. Jądro i koma stanowią razem głowę komety, której rozmiary mogą dochodzić nawet do kilkuset tysięcy km. Sublimacja lodu wodnego, a następnie rozpad powstałych cząsteczek wskutek zderzeń (w pobliżu jądra) oraz działania promieniowania słonecznego (w zewnętrznej częściach komy) prowadzi do powstania wokół głowy obłoku wodorowego, którego promień może sięgać kilkudziesięciu mln km. Gazy i pyły uwalniane z jądra są początkowo skierowane głównie ku Słońcu, ale ciśnienie jego promieniowania oraz wiatr słoneczny zdmuchują część materii komy w kierunku przeciwnym, tworząc w ten sposób tzw. warkocz komety, którego długość może dochodzić do kilkuset mln km (średnia gęstość materii jest rzędu 10 cząstek/cm3).
Zmianę prędkości i kierunki ruchu niektórych komet, takie że mogą się one znaleźć w pobliżu Słońca i być obserwowane z Ziemi, powodują działające na nie różne siły, np. wpływy grawitacyjne najbliższych gwiazd lub sąsiadujących ze Słońcem masywnych obłoków materii międzygwiazdowej, a także oddziaływania pływowe Galaktyki w przypadku obiektów obłoku Oorta oraz zakłócenia pochodzące od planet i zderzenia w przypadku obiektów pasa Kuipera. Do końca XX w. zarejestrowano ponad 1,7 tysiąca pojawień się komet; ok. 150 z nich to tzw. komety okresowe, które okrążają Słońce po torach eliptycznych, wykonując jeden obieg w czasie krótszym niż 200 lat (mogą więc być obserwowane podczas kilku pojawień; np. Halleya kometa, Enckego kometa). Pozostałe to tzw. komety jednopojawieniowe, które poruszają się po torach zbliżonych do paraboli (np. Hyakutake kometa). Sądzi się, że źródłem komet okresowych może być pas Kuipera, natomiast komet jednopojawieniowych — obłok Oorta. Komety są nietrwałymi obiektami. Duże cząstki pyłu oraz różne grudki materii odkruszone od jądra zostają rozproszone wzdłuż orbity komety, tworząc w przestrzeni tzw. strumień meteoroidów. Wygasłymi jądrami komet są prawdopodobnie niektóre z planetoid bliskich Ziemi i centaurów. Kres życia komety może też nastąpić wskutek rozpadu jądra, zderzenia z jakimś ciałem układu planetarnego, a także upadku na Słońce.
