asocjacjonizm
psychol. teoria, która całość życia psychicznego człowieka tłumaczy tworzeniem się skojarzeń (asocjacji);
[łac. associatio ‘połączenie’],
asocjacjonizm
Encyklopedia PWN
na istnienie skojarzeń zwrócił uwagę już Arystoteles, jednak jako system teoretyczny asocjacjonizm ukształtował się w czasach nowożytnych, głównie za sprawą przedstawicieli empirystycznej i sensualistycznej filozofii angielskiej XVII–XVIII w. (Th. Hobbes, J. Locke, D. Hume, D. Hartley, A. Bain). Teorię tę przejęli i rozwinęli na podstawie badań empirycznych psychologowie 2. połowie XIX w. (H. Ebbinghaus, Th. Ziehen, G.E. Müller), a także socjologowie (H. Spencer) i pedagodzy (J.F. Herbart). Asocjacjonizm był podstawową teorią klasyczną psychologii świadomości (stąd także jej nazwa: psychologia asocjacyjna). Na początku XX w., w nieco zmodyfikowanej postaci, został przejęty przez przedstawicieli klasycznego behawioryzmu, którzy całość zachowania się człowieka wyjaśniali tworzeniem się związków (kojarzeniem) bodźców i reakcji. Badania prowadzone od końca XIX w., m.in. nad procesami myślenia, ujawniły ograniczenia teorii asocjacyjnej; zasadniczej krytyce poddali ją reprezentanci psychologii postaci, którzy stwierdzali, że świadomość i zachowanie się człowieka podlegają nie prawom kojarzenia, lecz prawom struktury. Mimo tej krytyki zjawisko tworzenia się skojarzeń i jego znaczenie w życiu psychicznym człowieka nie zostały zanegowane i również współcześnie odgrywa ono ważną rolę w teoriach psychologicznych.
