Niemcy. Gospodarka

Niemcy. Gospodarka.

Kraj wysoko rozwinięty, jedna z potęg gospodarczych świata, wytwarza 6,6% produktu światowego brutto (2004) — 3. miejsce po USA i Japonii (2007 – 5. miejsce po USA, Japonii, Chinach i Indiach); rozwój gospodarczy w integracji z państwami Unii Europejskiej. Zjednoczenie Niemiec (1990) i przebudowa gospodarki byłej NRD (wprowadzanie gospodarki rynkowej) znacznie obniżyły tempo wzrostu gospodarczego (po 2000 jedno z najniższych w UE); koszty zjednoczenia 1990–2003 szacowane są na ponad 1,5 biliona dolarów USA; w 2007 wartość produktu krajowego brutto wg parytetu siły nabywczej wynosiła 34,2 tys. dolarów USA na 1 mieszkańca; w gospodarce Niemiec występuje duża koncentracja produkcji i kapitału; główne koncerny niemieckie należą do największych w świecie: DaimlerChrysler (samochodowy), Volkswagen (samochodowy), Siemens (elektroniczny), Veba (wielobranżowy), BASF (chemiczny), Hoechst (chemiczny), Bayer (chemiczny); sektor państwowy do początku lat 90. obejmował głównie łączność, transport kolejowy, większość transportu lotniczego, po 1992 znacznie ograniczony, m.in. całkowita prywatyzacja linii lotniczych Lufthansa; w byłej NRD własność państwowa przejęta przez Urząd Powierniczy (Treuhand) została w bardzo dużym stopniu sprywatyzowana do 1995 (likwidacja urzędu); 1990–2002 kraje związkowe byłej NRD, gdzie zlikwidowano ponad 3,6 tys. nierentownych zakładów przemysłowych, dofinansowano kwotą ok. 1 biliona dolarów USA. Niemcy są jednym z największych światowych inwestorów, głównie w krajach EWG, Ameryki Łacińskiej (zwłaszcza Brazylii, Meksyku) i środkowowschodniej Europy (w tym w Polsce). Od początku lat. 60. szybko rozwija się sektor usług (głównie kredytowych, ubezpieczeniowych), który 2007 dostarczył 70,1% wartości PKB, podczas gdy przemysł 29%, a rolnictwo 0,8%.

Przemysł.

Jedną z podstawowych gałęzi niem. gospodarki jest przemysł, rozbudowywany od XIX w.; przed II wojną świat. rozwijał się gł. przemysł ciężki, zwłaszcza zbrojeniowy; po 1949 na obszarze RFN, w oparciu o kapitał zagr. (zwłaszcza amer.), rozbudowa górnictwa, hutnictwa, przemysłu chem. i środków transportu, zwłaszcza samochodowego; w latach 60. rozwój przemysłu elektronicznego (zwłaszcza informatycznego), opartego na własnym zapleczu nauk.-technicznym. Niemcy mają duże zasoby węgla kam. (Zagłębie Ruhry, Zagłębia Saary i Saskie) i węgla brunatnego (Saskie i Łużyckie Zagłębia Węglowe, Nadreńskie Zagłębie Węgla Brun.); mniejsze złoża ropy naft. i gazu ziemnego (gł. Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn), ponadto rudy żelaza (północne przedgórze Harzu, Reńskie G. Łupkowe), cynku, ołowiu i in. metali (Rudawy) oraz sole potasowe (okolice Hanoweru, przedpola Harzu, dolina rz. Werra) i sól kam.; spadek wydobycia surowców energ., gł. węgla, jest spowodowany zamykaniem nierentownych kopalń; krajowe zapotrzebowanie na surowce pokrywa import: ropy naft. (z Bliskiego Wschodu, Wenezueli, Wielkiej Brytanii oraz Rosji), gazu ziemnego (gł. z Holandii, Rosji, Algierii), węgla kam. (gł. z USA, Polski, Australii), rud żelaza (m.in. z Brazylii, Kanady), metali nieżel. oraz surowców chem. (siarka, fosforyty); produkcja energii elektr. 558,1 mld kW·h (2003), z czego 1/3 w elektrowniach jądr., przeważnie w zachodniej części Niemiec (największe: Biblis, Brunsbüttel) – do 2021 planowane zamknięcie wszystkich, mimo realizacji programu ograniczania emisji ditlenku węgla, wynikającego z podpisania protokołu z Kioto. Niemcy należą do największych konsumentów ropy naft. na świecie; gł. rafinerie ropy naft., połączone naftociągami z eur. portami (Marsylia, Genua, Triest, Rotterdam); duże kompleksy rafinerii w Zagłębiu Ruhry oraz w m.: Ingolstadt (Bawaria), Karlsruhe (Badenia-Wirtembergia) i Hamburgu; na wschodzie rafineria w Schwedt (nad Odrą) zaopatrywana w ropę rurociągiem Przyjaźń. Największy udział w wartości produkcji przem. mają przemysł metal. i maszyn. (z przemysłem środków transportu i elektronicznym) oraz przemysł chem.; wysoko rozwinięty przemysł środków transportu; w produkcji samochodów osobowych Niemcy zajmują 3. miejsce na świecie po Japonii i USA — 5,1 mln sztuk (2003; od 1994 wzrost produkcji o 38%); wielkie fabryki samochodów w Wolfsburgu (Volkswagen), Russelsheim (Opel), Sindelfingen (Mercedes), Monachium (BMW), Kolonii (Ford) i Eisenach (Opel); produkcja nowocz. taboru kol., m.in. w: Kassel, Dessau, Hennigsdorf i Görlitz; największe stocznie mor. w Hamburgu, Bremie, Kilonii i Rostocku (budowa gł. kontenerowców), rzeczne w Duisburgu i Dortmundzie; Niemcy są świat. producentem obrabiarek, maszyn górniczych, urządzeń do transportu ropy i gazu, kompletnych obiektów przem. (m.in. fabryki samochodów); zakłady przemysłu elektronicznego, skoncentrowane w wielkich miastach, wytwarzają odbiorniki radiowe, telew., magnetofony, magnetowidy, komputery, sprzęt gospodarstwa domowego; większość sprzętu elektronicznego dostarczają koncerny: Siemens i AEG-Telefunken; znane są również wyroby przemysłu opt. (Zeiss w Jenie i Heidenheim). Przemysł chem. charakteryzuje się szerokim asortymentem produkcji i najwyższymi w świecie wskaźnikami produkcji na 1 mieszk.; wytwarza tworzywa sztuczne, włókna chem., kauczuk syntet., nawozy sztuczne (zwłaszcza potasowe), farby i lakiery, leki; koncentracja zakładów chem. w Ludwigshafen (BASF), Frankfurcie n. Menem (Hoechst), Leverkusen (farm. Bayer, fotochemiczny Agfa), Marl w Zagłębiu Ruhry, we wschodniej części Niemiec w Leuna, Schkopau, Bitterfeld-Wolfen (fotochemiczny ORWO); w zagłębiach węglowych przemysł karbochemiczny. Niemcy zajmują 6. miejsce na świecie w produkcji stali surowej (44,8 mln t, 2003); huty żelaza są zlokalizowane gł. w Zagłębiu Ruhry (Dortmund, Duisburg, Essen i in.), ponadto w Zagłębiu Saary oraz w m.: Salzgitter i Eisenhüttenstadt, n. Odrą; większość produkcji hutn. dostarczają przez koncerny: Thyssen, Krupp i Mannesmann; na pocz. lat 90. nastąpił znaczny spadek produkcji stali, związany z nadprodukcją w krajach EWG i recesją świat.; huty metali nieżel. (miedzi, cynku, ołowiu, aluminium) przerabiają gł. importowane koncentraty i metale, największe w Zagłębiu Ruhry (Duisburg, Essen) i Hamburgu. Z innych gałęzi przemysłu jest rozwinięty przemysł materiałów budowlanych, szklarski (Jena), ceramiczny (Miśnia, Drezno), celulozowo-papierniczy (gł. w południowej części Niemiec), poligraficzny (w wielkich miastach, m.in. w Mannheim słynne wydawnictwo Brockhaus) oraz spoż., zwłaszcza piwowarski, winiarski (Nadrenia), mięsny, mleczarski; w produkcji piwa Niemcy zajmują 2. miejsce w świecie, po USA; największe browary w Dortmundzie i Monachium. Przemysł lekki (włók., odzież., skórz. i in.) odgrywa coraz mniejszą rolę w gospodarce, wskutek konkurencji tańszych wyrobów z krajów azjat. i z Włoch. Największa koncentracja zakładów przem. występuje w 3 aglomeracjach: reńsko-ruhrskiej (zwłaszcza Zagłębiu Ruhry, mimo upadku tradycyjnych gałezi przemysłu ciężkiego), reńsko-meńskiej i berlińskiej, oraz w największych miastach południowej części Niemiec (gł. Monachium, Stuttgart) oraz Hamburgu.

Rolnictwo.

Niemcy mają po Francji największy w Europie Zachodniej areał rolny; użytki rolne zajmują ok. 50% pow. kraju; gł. regionami roln. są Niz. Niemiecka i Średniogórze Niemieckie; wysoki stopień mechanizacji (1 ciągnik na 8 ha użytków rolnych w zachodnich krajach związkowych i na 37 ha we wschodnich) i chemizacji rolnictwa (ok. 170 kg nawozów sztucznych na 1 ha); w zachodniej części kraju przeważają gospodarstwa duże (500–1500 ha), na obszarze byłej NRD własność państw. (gospodarstwa o pow. kilkuset ha) w znacznym stopniu sprywatyzowana. Podstawowym działem rolnictwa jest hodowla — dostarcza ok. 70% wartości produkcji rolnej; dzięki wykorzystaniu krajowych i importowanych (gł. z USA) pasz, rozwinięta hodowla trzody chlewnej (czołowy świat. producent miesa wieprzowego); na Niz. Niemieckiej hodowla bydła, gł. mlecznego (produkcja mleka to ok. 25% dochodów ze sprzedaży produktów rolnych); powszechna hodowla drobiu. Około 2/3 gruntów ornych zajmują zboża; na obszarze całego kraju uprawia się jęczmień (11,7 mln t, 2005; 3. miejsce po Rosji i Kanadzie w zbiorach świat.) i owies, na żyznych glebach w południowej części Niz. Niemieckiej i na południu kraju — pszenicę, na północy i w Średniogórzu Niemieckim — żyto; średnie plony zbóż ok. 57 q z ha; ponadto uprawa buraków cukrowych (gł. w Dolnej Saksonii i Nadrenii Północnej-Westfalii; 25,4 mln t, 2. miejsce w świecie, po Francji), roślin pastewnych, rzepaku, chmielu (29 tys. t, 1. miejsce w świecie), tytoniu; w strefach podmiejskich rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo (zwłaszcza na południu); dużą rolę odgrywa uprawa winorośli, gł. na południowych stokach gór w dolinie środkowego Renu, Mozeli oraz w Saksonii. Stosunkowo małe znaczenie rybołówstwa; połowy w północnej części O. Atlantyckiego i przybrzeżne, gł. dorsze, śledzie, karmazyny i in., w M. Wattowym kraby, krewetki; gł. porty rybackie: Cuxhaven, Bremerhaven, Rostock. Pozyskanie drewna nie pokrywa zapotrzebowania krajowego; import drewna z krajów skand., Portugalii, krajów środkowej Afryki.

Turystyka.

2004 Niemcy odwiedziło 45,4 mln turystów zagr. (nocujących), gł. z Holandii, USA, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Włoch, Francji; wpływy z turystyki wynoszą 30,0 mld dol. USA (2003); gł. regionami turyst. są: Alpy (ośr. turyst. o świat. sławie — Garmisch-Partenkirchen), Schwarzwald (Baden-Baden), Harz, Rudawy, wybrzeża z przybrzeżnymi wyspami, dolina Renu; licznie odwiedzane zabytkowe miasta (m.in. Berlin, Lubeka, Hanower, Kolonia, Heidelberg, Drezno, Poczdam) oraz miasta międzynar. targów, wystaw i kongresów, festiwali i in. imprez (gł. Frankfurt n. Menem, Monachium, Lipsk). Wydatki Niemców na turystykę zagr. prawie 3-krotnie przewyższają wpływy; wyjazdy gł. do Hiszpanii, Austrii, Turcji, Włoch, Francji, Grecji, USA, Afryki.

Transport i łączność.

Gęsta sieć komunik., dł. linii kol. 38,0 tys. km; magistralne linie kol. obsługiwane m.in. przez pociągi o dużej prędkości, tzw. Inter-City; gł. rolę w przewozach odgrywa transport samochodowy (ponad 50% przewozów w t/km); dł. dróg kołowych 231 tys. km (99% utwardzonych), a wraz z lokalnymi — 644 tys. km, w tym 12,2 tys. km autostrad; liczba zarejestrowanych samochodów osobowych 45,4 mln sztuk (2005); w przewozach masowych duże znaczenie mają śródlądowe drogi wodne (7,5 tys. km rzek i kanałów), zwłaszcza w zachodniej i północnej części kraju; gł. szlakiem żeglugi śródlądowej jest Ren — najważniejsza droga wodna Europy Zachodniej, gł. portem śródlądowym jest Duisburg — największy w Europie; silnie rozwinięta komunikacja lotn. jest obsługiwana przez towarzystwo lotn. Lufthansa; 554 lotniska (2006), w tym 14 międzynar. portów lotn.: Frankfurt n. Menem — drugi w Europie po Londynie, Berlin (3 porty, gł. Tegel), Kolonia–Bonn, Monachium, Düsseldorf, Hamburg; gł. port mor. — Hamburg, ponadto Brema z Bremerhaven, Wilhelmshaven, Lubeka, Rostock; długość ropociągów wynosi 2436 km, gazociągów — 36 tys. km. Bardzo dobrze rozwinięta łączność, jedna z najnowocześniejszych na świecie; 54,6 mln abonentów telefonii stacjonarnej (2004); w użytkowaniu 71,3 mln telefonów komórkowych. W 2005 prawie 60% mieszk. było użytkownikami Internetu.

Handel zagraniczny.

Niemcy zajmują 2. miejsce po USA pod względem obrotów (9,4% obrotów świat., 2004); wartość eksportu wynosi 971 mld dol. USA (2005), importu 774 mld dol. USA; eksport obejmuje: maszyny (gł. obrabiarki), urządzenia przem., samochody, wyroby hutn., chem. (w tym farm.), sprzęt elektroniczny, aparaturę precyzyjną (w tym opt.), papier, artykuły rolno-spoż. (piwo, przetwory mięsne, mleko, sery, cukier); importuje się: paliwa, rudy i koncentraty metali, maszyny i urządzenia przem., samochody, samoloty, drewno, celulozę, surowce włók., odzież., skóry, artykuły rolno-spoż. (owoce, warzywa, mięso); gł. partnerzy handl.: Francja, USA, Holandia, W. Brytania, Włochy, Belgia.

Berchtesgaden, ośrodek sportów zimowych w Alpach Salzburskich, Bawaria — widok z góry; na pierwszym planie pozostałości rezydencji A. Hitlera.

Łaba, widok z twierdzy Königstein w Saskiej Szwajcarii (Niemcy)