wahadłowiec

wahadłowiec, samolot kosmiczny, pot. prom kosmiczny,

załogowo-transportowy statek kosmiczny wielokrotnego użycia, przeznaczony do transportu ludzi i sprzętu na orbitę okołoziemską i z powrotem (używany m.in. do umieszczania w przestrzeni kosmicznej sztucznych satelitów Ziemi i sond kosmicznych) oraz prowadzenia przez kilkuosobową załogę badań naukowych i eksperymentów technicznych na orbicie.

W zależności od rozwiązań konstrukcyjnych wahadłowiec jest wynoszony w przestrzeń kosmiczną dzięki pracy silników, głównie członu orbitalnego, oraz wspomagających rakiet nośnych (odzyskiwanych), bądź też dzięki ciągowi głównemu rakiety nośnej, a po jej odłączeniu — dzięki działaniu silników orbitera; powrót załogowego członu orbitalnego na Ziemię jest realizowany przez stopniowe obniżanie orbity w wyniku hamującego działania silników, po którym następuje przejście do lotu ślizgowego uwieńczonego lądowaniem na specjalnym pasie lądowiska kosmodromu; taki sposób powrotu orbitera na Ziemię wymaga m.in. specjalnego zabezpieczenia kadłuba (za pomocą płytek ceramicznych) przed przegrzaniem podczas wnikania statku w coraz to gęstsze warstwy atmosfery. Pierwszym w historii lotów wahadłowcem był amerykański statek kosmiczny Columbia (pierwszy lot 12–14 IV 1981; 1 II 2003 podczas 28. misji uległa katastrofie). Następnie zostały wprowadzone do eksploatacji amerykańskie wahadłowce: Challenger (uległ katastrofie 28 I 1986), Discovery, Atlantis i Endeavour. Wstrzymane po katastrofie wahadłowca Columbia loty wahadłowców zostały wznowione 2005. 15 XI 1988 odbył swój inauguracyjny (bezzałogowy) i jedyny lot kosmiczny po orbicie okołoziemskiej sowiecki wahadłowiec Buran.