van’t Hoff Jacobus Hendricus
 
Encyklopedia PWN
van’t Hoff
[want họf]
Jacobus Hendricus Wymowa, ur. 30 VIII 1852, Rotterdam, zm. 1 III 1911, Steglitz k. Berlina,
chemik holenderski.
Kalendarium
Urodził się 30 VIII 1852 w Rotterdamie. Był synem lekarza. W szkole wykazywał wielkie uzdolnienia matematyczne, ale po skończeniu szkoły postanowił studiować chemię na politechnice w Delft. W 1871 kontynuował naukę na uniwersytecie w Lejdzie. Rok później pojechał do Niemiec, by współpracować F.A. Kekulém von Stradonitz, a wkrótce do Francji, do Paryża, gdzie współpracował z francuskim chemikiem Ch.A. Wurtzem — profesorem École de Médecine. Następnie udał się do Holandii i tam, na uniwersytecie w Utrechcie, 1874 uzyskał stopień doktora.
W 1878 otrzymał stanowisko profesora chemii, mineralogii i geologii na uniwersytecie w Amsterdamie, od 1896 był profesorem Pruskiej Akademii Nauk i honorowym profesorem uniwersytetu w Berlinie. W 1885 został członkiem Królewskiej Holenderskiej Akademii Nauk, 1895 Petersburskiej Akademii Nauk, 1896 — Pruskiej Akademii Nauk. W 1887, wspólnie z W.F. Ostwaldem, założył pierwsze międzynarodowe czasopismo z chemii fizycznej „Zeitschrift für physikalische Chemie”, którego pierwszy numer zawierał teorię dysocjacji elektrolitycznej S.A. Arrheniusa oraz podstawowe prace van’t Hoffa.
Za osiągnięcia naukowe był wielokrotnie nagradzany. W 1901 otrzymał Nagrodę Nobla za prace nad szybkością reakcji chemicznych, równowagą chemiczną i ciśnieniem osmotycznym. Do jego najważniejszych dzieł należą: La Chimie dans l’Espace (1875), Ansichten über die organische Chemie (tomy 1–2 1878–81), Études de dynamique chimique (1884), Vorlesungen über theoretische and physicalische Chemie (tomy 1–3 1898–1900).
Van’t Hoff ożenił się 1878 z Joanną Mees; małżonkowie mieli czworo dzieci. Zmarł 1 III 1911 w Steglitz koło Berlina.
Współtwórca stereochemii
Van’t Hoff stworzył podstawy stereochemii. Jego najważniejsze prace dotyczące budowy cząsteczek związków organicznych pochodzą z okresu sprzed doktoratu. Zaowocowały one opracowaniem 1874 (niezależnie od francuskiego chemika, A.J. Le Bela) tetraedrycznego modelu ugrupowania atomów wokół atomu węgla. Van’t Hoff także wprowadził termin „asymetryczny atom węgla”. Teoria van’t Hoffa zakładała, że czterowiązalny atom węgla tworzy związki o budowie tetraedrycznej, zakładała więc, że cztery wartościowości węgla są skierowane ku narożom czworościanu, w środku którego znajduje się atom węgla. Jeżeli w narożach tetraedru znajdują się cztery różne atomy (lub grupy atomów), to cząsteczka jest asymetryczna i może istnieć w dwóch odmianach. Trójwymiarowe modele takich odmian nie dają się nałożyć na siebie. W latach 1874–75 stwierdził, że obecność atomu asymetrycznego w cząsteczce jest przyczyną jej czynności optycznej (cząsteczki stereoizomeryczne, które pozostają w stosunku do siebie tak, jak przedmiot i jego odbicie w zwierciadle płaskim nazywa się enancjomerami. Mają one takie same właściwości fizyczne i chemiczne, różnią się jedynie kierunkiem skręcania płaszczyzny polaryzacji światła spolaryzowanego liniowo).
van’t Hoff w swej pracy rozwinął podstawową teorię izomerii optycznej, a także przewidział istnienie innego rodzaju izomerii przestrzennej, nazwanej później izomerią geometryczną.
W 1898 uczony wyprowadził regułę dotyczącą skręcalności cząsteczkowej związku zawierającego kilka ośrodków asymetrii. Z reguły tej wynika, że skręcalność cząsteczkową można obliczyć jako sumę algebraiczną poszczególnych skręcalności składowych ośrodków asymetrii.
Prace z chemii fizycznej
van’t Hoff prowadził badania w dziedzinie dysocjacji elektrolitycznej, statyki i kinetyki chemicznej. W 1883 podał jedno z podstawowych równań kinetyki i termodynamiki reakcji chemicznej, tzw. równanie izotermy reakcji, wyrażające zależność między stałą równowagi reakcji chemicznej a efektem cieplnym i temperaturą, w jakiej ona zachodzi. Wyprowadził też zależność między powinowactwem chemicznym a stałą równowagi.
Na podstawie badań nad roztworami i wartościami ich ciśnienia osmotycznego podał 1886 zależność między ciśnieniem osmotycznym roztworu, stężeniem substancji i temperaturą bezwzględną. Podobieństwo tej zależności, zwanej wzorem lub równaniem van’t Hoffa, do równania stanu gazu doskonałego odegrało ważną rolę w rozwoju chemii fizycznej. Stosując osmometry o odpowiedniej konstrukcji, można mierzyć ciśnienie osmotyczne nawet bardzo rozcieńczonych roztworów. Równanie van’t Hoffa wykorzystywano w pomiarach masy cząsteczkowej związków wielkocząsteczkowych. Podał też zależność między stężeniem roztworu a obniżeniem temperatury topnienia.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia