typ

typ

[łac. < gr. týpos ‘odbicie’, ‘obraz’],

metodol. we współcz. metodologii nauk empirycznych obiekt lub konstrukcja pojęciowa (pojęcie typologiczne o charakterze wzorca), służące systematyzacji i opisowi nauk. danej dziedziny rzeczywistości;

w dawnej metodologii nauk typ był utożsamiany z pojęciem klasy (gatunku, rodzaju) o nieostrym zakresie z powodu istnienia form przejściowych; typem zwano jednostkę, w której szczególnie wyraźne są cechy gatunkowe lub rodzajowe, niekiedy i okaz wzorcowy, wg którego został określony rodzaj lub gatunek; we współcz. metodologii nauk empirycznych typ (przedmiot wzorcowy) lub pojęcie typolog. jest wyznacznikiem tych właściwości, ze względu na które rozpatruje się poszczególne przedmioty i, porównując je ze wzorem, charakteryzuje się przez stwierdzenie stopnia ich podobieństwa do niego; wzorzec nazywa się typem empirycznym — jeśli został wyróżniony spośród empirycznie danych elementów określonego zbioru, typem idealnym — jeśli został utworzony jako konstrukcja pojęciowa, wyposażona w zespół cech empirycznie nie reprezentowanych; typy spełniają w nauce dwojaką funkcję: 1) służą systematyzacji badanych zjawisk i pozwalają na ułożenie ich w uporządkowane szeregi (uporządkowanie logiczne), w zależności od stopnia nasilenia ich cech („oddalenia” od typu); 2) odgrywają rolę heurystyczną, pozwalając na wykrywanie nie zauważonych dotychczas podobieństw i różnic cech przedmiotów oraz prawidłowości w ich występowaniu, na formułowanie hipotez ogólnych i teorii wyjaśniających cechy i relacje badanego zbioru.