staliwo

staliwo, stal lana,

stal odlewana do form odlewniczych, nie poddawana obróbce plast.;

s. jest stosowane zwykle po obróbce cieplnej lub cieplno-chemicznej. Rozróżnia się s. węglowe i stopowe. S. węglowe zawierają węgiel (zwykle poniżej 0,6%) oraz niewielkie ilości pierwiastków chem. pochodzących z procesów metalurgicznych; można je podzielić na s. niskowęglowe (0,12–0,25% C) — ciągliwe, dobrze spawalne, stosowane na części mało obciążone, np. podstawy i korpusy maszyn, części taboru kol. i samochodów; s. średniowęglowe (0,25–0,45% C) — spawalne, ale wymagające po spawaniu obróbki cieplnej, stosowane na części bardziej obciążone, np. koła łańcuchowe, biegowe i linowe; s. wysokowęglowe (0,45–0,6% C) — trudno spawalne, odporne na ścieranie, stosowane na części silnie obciążone, np. koła zębate, gąsienice, rozjazdy kolejowe. S. stopowe zawierają, oprócz węgla (do 1,6%), celowo wprowadzone (w określonej ilości) dodatki stopowe (chrom, nikiel, molibden, wanad, tytan i in.) lub pierwiastki pochodzące z procesów metalurgicznych (mangan i krzem) w zwiększonej ilości; wśród s. stopowych rozróżnia się m.in.: s. konstrukcyjne ogólnego przeznaczenia, w skład których wchodzi 0,25–0,45% węgla oraz chrom (do 1,4 %), nikiel (do 0,8%) i molibden (do 0,55%), stosowane na części maszyn i urządzeń; s. konstrukcyjne do pracy w podwyższonych temperaturach (do 600°C), zawierające 0,11–0,25% węgla oraz chrom (do 2,5%), molibden (do 1,2%), a niekiedy wanad (do 0,35%), stosowane na części maszyn i urządzeń pracujących w temperaturze poniżej 600°C; s. odporne na korozję, zawierające do 0,3% węgla oraz chrom (11,5–22%), czasami nikiel (3,5 –11%) lub molibden (do 2,5%), stosowane na wały turbin wodnych i parowych, armaturę wodną, części urządzeń dla przemysłu chem.; s. narzędziowe, zawierające 0,5–1,3% węgla oraz zwykle chrom (do 2%), a także molibden (do 0,8%), wanad (do 0,1%), wolfram (do 0,8%) lub nikiel (do 1,1%), odznaczające się dużą twardością, przeznaczone m.in. na odlewy narzędzi do obróbki metali i tworzyw niemetalowych.