stabilizator

stabilizator

[łac.],

przyrząd lub urządzenie do utrzymywania (stabilizowania) pewnej stałej, zadanej wartości określonej wielkości fiz. bez względu na wahania (w określonych granicach) wartości innych wielkości, od których ona zależy;

rozróżnia się m.in. s.: napięcia lub natężenia prądu elektr., temperatury (termoregulator), ciśnienia (zawór redukcyjny).

W s. napięcia prądu elektr. wykorzystuje się m.in.: 1) elementy (np. diody stabilizacyjne) wykazujące w pewnym zakresie charakterystyki prądowo-napięciowej przybliżoną stałość wartości napięcia niezależnie od zmian obciążenia (np. odbiornik energii elektr.) dołączonego równolegle do ich końcówek; 2) układy ze sprzężeniem zwrotnym, zawierające regulator (regulacja), np. tranzystor sterowany sygnałem powstającym w układzie, w którym zachodzi porównywanie napięcia wyjściowego (U_o), występującego na rezystorze obciążenia (R_L), z napięciem zadanym przez źródło napięcia odniesienia (U_ref); jakiekolwiek odchylenie U_wy od zadanej wartości jest natychmiast kompensowane w wyniku działania regulatora; 3) układy z elementami ferromagnet., wykazujące nieliniową charakterystykę magnesowania magnetowodu ferromagnet. lub nieliniową charakterystykę napięciowo-prądową obwodu rezonansowego (obwód elektryczny drgający) zawierającego cewkę indukcyjną z rdzeniem ferromagnet. nasyconym.

W s. natężenia prądu elektr. najczęściej wykorzystuje się: 1) elementy (np. baretery) wykazujące w pewnym zakresie charakterystyki prądowo-napięciowej przybliżoną stałość wartości natężenia niezależnie od zmian dołączonego do nich szeregowo obciążenia; 2) układy ze sprzężeniem zwrotnym działające na podobnej zasadzie, co s. napięcia ze sprzężeniem zwrotnym (sygnał sterujący elementem regulacyjnym powstaje w wyniku porównania natężeń prądu wyjściowego i zadanego).

Do podstawowych parametrów s. elektr. należą: wartość napięcia (natężenia) prądu elektr. wejściowego i dopuszczalny przedział jej zmian, wartość napięcia (natężenia) prądu elektr. wyjściowego i ewentualny zakres jej regulacji, maks. moc, maks. prąd obciążenia. S. elektr. są powszechnie stosowane w zasilaczach sieciowych, a także w układach zasilania urządzeń telekomunik., radiolokacyjnych, pomiarowych i in.

Mirosław Rusek