soczewka
 
Encyklopedia PWN
soczewka, soczewka optyczna,
bryła z przezroczystego materiału, ograniczona (przynajmniej z jednej strony) zakrzywionymi powierzchniami o regularnym kształcie (najczęściej sferycznymi, rzadziej cylindrycznymi czy paraboloidalnymi);
stanowi podstawowy element układów optycznych. Ze względu na kształt powierzchni soczewki dzielą się na: dwuwypukłe, dwuwklęsłe, płasko-wypukłe, płasko-wklęsłe, wklęsło-wypukłe i wypukło-wklęsłe; soczewki wypukłe z materiału o współczynniku załamania większym od współczynnika załamania otaczającego je ośrodka są soczewkami skupiającymi (zwiększającymi zbieżność wiązki światła), soczewki wklęsłe — soczewkami rozpraszającymi. Szczególnym rodzajem są soczewki zwierciadlane, w których przynajmniej jedna powierzchnia jest powierzchnią odbijającą. Obrazy dawane przez soczewki (rzeczywiste, pozorne, powiększone, zmniejszone) zależą od rodzaju soczewki i odległości przedmiotu od niej. Podstawową wielkością charakteryzującą soczewki jest zdolność zbierająca (odwrotność ogniskowej wyrażona w dioptriach — dodatnia dla soczewek skupiających, ujemna — dla rozpraszających). Wartość ogniskowej (czyli odległość od soczewki ogniska optycznego, tj. punktu, w którym skupia się po przejściu przez soczewkę padająca na nią równoległa wiązka światła — lub jej przedłużenia — w przypadku soczewki rozpraszającej) dla cienkiej soczewki jest określona wzorami 1/f = (n –1) (1/r1 + 1/ r2), 1/f = 1/x + 1/ y, gdzie n — współczynnik załamania światła materiału soczewki względem otaczającego ją ośrodka, r1, r2 — promienie krzywizny powierzchni soczewki, xy — odległość przedmiotu i obrazu od soczewki. Do wyznaczania położenia obrazów w soczewkach grubych jest niezbędna znajomość elementów kardynalnych (optyczny układ). Wytwarza się również soczewki płaskie, których właściwości skupiające (rozpraszające) wynikają ze zmiennej wartości współczynnika załamania w funkcji odległości od osi soczewki (tzw. soczewki gradientowe).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Soczewki optyczne, od lewej: dwuwypukła, płasko-wypukła, wklęsło-wypukła, dwuwklęsła, płasko-wklęsła, wypukło-wklęsła
wyk. Studio BAMA/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Lupa rys. J. Babicki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia