robot
cybernetyczna (sterowana) maszyna lokomocyjno-manipulacyjna przeznaczona do wspomagania lub realizacji czynności energetyczno-ruchowych, sensualnych i intelektualnych człowieka (robotyka).
[czes. robota ‘praca’],
robot
Encyklopedia PWN
Termin robot został wprowadzony 1920 przez K. Čapka w sztuce RUR na określenie maszyny o wyglądzie ludzkim, mającej pewne właściwości intelektualne, wolnej od wszelkich uczuć i zdolnej do podejmowania samodzielnych decyzji. Część energetyczna współczesnych maszyn lokomocyjno-manipulacyjnych jest budowana z napędów elektrycznych, hydraulicznych, pneumatycznych lub mechanicznych, natomiast część ruchową tworzą mechanizmy kinematyczne ukształtowane na podobieństwo szkieletu „ramienia” i „dłoni” człowieka (manipulator) lub szkieletu „nogi” człowieka (pedipulator), część sensualną stanowią urządzenia sensoryczne (dotykowe, wizyjne, pomiarowe) identyfikujące stan otoczenia maszyny (czujniki, w robotyce zwane zwykle sensorami), część intelektualną — układy sterowania, najczęściej komputery, o wybranych cechach sztucznej inteligencji; ogólnie maszyny lokomocyjno-manipulacyjne dzieli się na dwie klasy: maszyny sterowane ręcznie, wspomagające tylko czynności człowieka (podklasy: serwoooperatory — sterowane bezpośrednio, teleoperatory — sterowane pośrednio, zdalnie), oraz maszyny sterowane automatycznie, realizujące wybrane czynności człowieka. Współczesne roboty charakteryzują się: programowaniem przez nauczanie powierzonego zadania, sensoryką — pełniącą funkcje zmysłów człowieka (wzroku, dotyku, słuchu i komunikacji głosowej), uniwersalnością — zdolnością wykonywania różnych zadań (np. wytwórczych, montażowych, rehabilitacyjnych, inspekcyjnych, usługowych) oraz umiejętnością adaptacji — odpowiedniego (wymaganego), inteligentnego reagowania na zmiany otoczenia i żądanie zmiany realizowanego zadania.
Pierwsze konstrukcje stanowiące pierwowzory robotów powstały w okresie między I a II wojną światową — były to maszyny mające rozwiązywać jednocześnie pewne zadania ruchowe i intelektualne, tzw. „zwierzęta cybernetyczne”, np. „pies elektroniczny” zbudowany 1929; po II wojnie światowej postęp w zakresie budowy serwomechanizmów, elektronicznych układów sterowania oraz elektronicznych pamięci i magnetycznych nośników programu umożliwił ok. 1954 rozpoczęcie w USA prac, które doprowadziły na początku lat 60. do zbudowania pierwszych modeli robotów ze sterowaniem programowym, przeznaczonych do stosowania w przemysłowych procesach wytwarzania; 1962 amerykańskie firmy: wyprodukowały modele robotów przemysłowych — czyli programowanych, wielofunkcyjnych maszyn do realizacji w procesach przemysłowych zadań wymagających czynności manipulacyjnych lub lokomocyjnych. W Europie pierwszy robot zastosowano 1971 w Szwecji, a w Polsce — 1976 w Olkuskiej Fabryce Naczyń Emaliowanych. W przemyśle roboty są stosowane m.in. do zgrzewania punktowego, montażu, nakładania powłok lakierniczych, spawania oraz obsługi obrabiarek. Roboty przemysłowe są obecnie podstawową maszyną używaną w elastycznych systemach produkcyjnych oraz komputerowo zintegrowanych systemach produkcyjnych.
Oprócz, mającej największe znaczenie gospodarcze i społeczne grupy robotów przemysłowych, powstają nowe konstrukcje teleoperatorów i robotów mobilnych (np. kroczących), wykorzystywane m.in. do wykonywania prac pod wodą i w kosmosie, poszukiwania i usuwania niebezpiecznych ładunków (roboty policyjne), do transportu międzystanowiskowego w elastycznych systemach produkcyjnych, a także w usługach, np. do mycia okien w wysokich budynkach, peronów metra. Teleoperatory, manipulatory i roboty medyczne wspomagają pracę lekarzy. Mikroroboty o wymiarach rzędu kilku mm już są wykorzystywane w medycynie, np. w endoskopii, do usuwania złogów cholesterolu, inspekcji ucha środkowego oraz w operacjach, m.in. do wszczepiania implantów stawu biodrowego, operacjach brzusznych, różnych operacjach serca — roboty kardiochirurgiczne. Lekarz-operator (znajdujący się przy komputerze w pewnej odległości od pacjenta), obserwując na monitorze obraz pola operacyjnego (przekazywanego z wnętrza ciała pacjenta przez obrazowód z kamerą), wykonuje zabieg operacyjny, sterując narzędziami za pomocą trzymanych w rękach manipulatorów — robot odtwarza ruchy rąk operatora, eliminując drżenia. Roboty mogą być też wykorzystywane w telechirurgii, tj. wówczas gdy pacjenta i lekarza operującego dzieli znaczna odległość (setek lub tys. km). Lekarz znajdujący się (wraz z robotem) przy pacjencie nawiązuje łączność (przesyłanie dźwięku i obrazu) z lekarzem-operatorem, oglądającym na monitorze obraz operowanego narządu i sterującym (za pomocą manipulatorów) narzędziami robota. Sygnały sterujące są przesyłane światłowodami. Pierwsza operacja „na odległość” została przeprowadzona 2001 (chirurdzy w Nowym Jorku zoperowali woreczek żółciowy pacjentowi szpitala w oddalonym o 6500 km Strasburgu we Francji). Nanoroboty o wymiarach zbliżonych do wymiarów bakterii będą prawdopodobnie w przyszłości wykorzystywane w rolnictwie (np. do zapylania roślin).
