reakcja łańcuchowa

reakcja łańcuchowa,

reakcja chem. przebiegająca jako zespół następujących po sobie i wielokrotnie powtarzanych przemian, przy czym produkt przemiany poprzedniej jest substratem jednej lub kilku przemian następnych (łańcuch reakcji);

inicjatorem r.ł. może być rodnik, reaktywny atom lub cząsteczka z niesparowanym elektronem (tworzące się np. pod działaniem światła, wysokiej temperatury, promieniowania jonizującego); łańcuch reakcji może rozwijać się aż do wyczerpania substratów bądź też ulec przerwaniu wskutek dezaktywacji atomów lub rodników w wyniku ich rekombinacji; przerwanie łańcucha może także nastąpić, gdy w układzie znajdzie się substancja (zw. inhibitorem), której cząsteczki szczególnie łatwo łączą się z rodnikami. Synteza chlorowodoru H₂ + Cl₂ = 2HCl jest w istocie r.ł.:

a) inicjacja łańcucha: Cl₂ → 2Cl

b) rozwój łańcucha: Cl + H₂ → HCl + H oraz H + Cl₂ → HCl + Cl

c) zerwanie łańcucha: Cl + Cl → Cl₂ oraz H + H → H₂ oraz H + Cl → HCl

Łańcuchowy przebieg ma wiele reakcji spalania, krakingu, rozkładu i polimeryzacji oraz reakcje fotochemiczne, wybuchowe, liczne syntezy.