przerzutnik,
elektron.:
przerzutnik
Encyklopedia PWN
1) Elementarny układ logiczny (sekwencyjny) z pamięcią; może znajdować się w jednym z 2 stanów log. wykluczających się wzajemnie (0 lub 1); często określany jako 1-bitowa komórka pamięci, gdyż zapamiętuje jedną cyfrę liczby dwójkowej (jeden bit).
P. ma pewną liczbę wejść (przynajmniej 2) oraz z reguły 2 wyjścia. Wyjścia tworzą przeciwstawną komplementarną parę: Q i &Qmacr.x; (stan &Qmacr.x; jest negacją stanu Q), przy czym stan logiczny wyjścia Q jest zw. stanem p. Wśród wejść rozróżnia się wejścia informacyjne, na które jest podawana informacja, określająca stan p., oraz wejście synchronizujące C (zw. też zegarowym lub taktującym), umożliwiające przełączanie p. w chwilach określonych sygnałem synchronizującym. Wejścia p. mogą być statyczne, gdy zmiana stanu p. następuje w wyniku zaistnienia na danym wejściu określonego stanu log., lub dynamiczne, gdy zmiana stanu p. jest wywołana pojawieniem się na danym wejściu innego niż poprzedni stanu logicznego. Rozróżnia się p. asynchroniczne — pracujące bez udziału sygnału synchronizującego (nie mają wejścia synchronizującego), w których stan p. ustala się bezpośrednio w wyniku zmiany stanu log. na wejściach informacyjnych, oraz synchroniczne — mające wejście synchronizujące, przełączane w chwilach wyznaczonych przez sygnał synchronizujący. W opisie własności logicznych p. najczęściej korzysta się z tablicy stanów, przedstawiającej związki między stanami wejść i wyjść.
Najprostszym p. jest asynchroniczny p. SR o wejściach S (od ang. Set) i R (od ang. Reset); p. ten zmienia swój stan tylko wówczas, gdy na wejściach S i R występują różne stany log., przy czym stan 1 na wejściu S powoduje ustawienie stanu 1 na wyjściu Q, a stan 1 na wejściu R — stanu 0 na wyjściu Q; stan log. 0, występujący jednocześnie na obu wejściach, nie wywołuje zmiany stanu p.; na obu wejściach nie może natomiast występować jednocześnie stan 1, gdyż powodowałoby to powstanie stanu 0 na wyjściach Q i &Qmacr.x;, co jest logicznie. P. synchroniczny SR tym różni się w działaniu od p. asynchronicznego SR, że zmienia swój stan w chwilach wyznaczonych przez sygnał synchronizujący (w czasie upływającym między 2 kolejnymi impulsami synchronizującymi p. ten nie zmienia swego stanu niezależnie od zmiany stanów na wejściach S i R); w tablicy stanów indeksem n oznacza się stany wejściowe i wyjściowe przed podaniem impulsu synchronizującego, a indeksem n+1 — stany po podaniu impulsu synchronizującego.
Synchroniczny p. D (od ang. Delay) realizuje funkcję opóźnienia, tj. przenosi stan log. z wejścia D na wyjście Q, z opóźnieniem o jeden takt impulsu synchronizującego. Synchroniczny p. T (od ang. Toggle) zachowuje natomiast swój stan poprzedni, gdy na jego wejściu występuje 0, zmienia zaś stan na przeciwny po każdym impulsie synchronizującym, gdy na wejściu występuje 1. Synchroniczny p. JK przy J = K = 0 zachowuje stan poprzedni, a przy J = K = 1 zmienia stan na przeciwny. P. JK pod względem możliwości operacyjnych jest traktowany jako układ uniwersalny — może być łatwo przekształcony w p. typu D lub T w wyniku zastosowania odpowiednich połączeń między jego wejściami.
Obecnie p. są wytwarzane z reguły w postaci monolitycznych układów scalonych o różnym stopniu scalenia, zawierających pojedyncze p. lub ich zespoły. Wchodzą m.in. w skład rejestrów, liczników, pamięci.
P. ma pewną liczbę wejść (przynajmniej 2) oraz z reguły 2 wyjścia. Wyjścia tworzą przeciwstawną komplementarną parę: Q i &Qmacr.x; (stan &Qmacr.x; jest negacją stanu Q), przy czym stan logiczny wyjścia Q jest zw. stanem p. Wśród wejść rozróżnia się wejścia informacyjne, na które jest podawana informacja, określająca stan p., oraz wejście synchronizujące C (zw. też zegarowym lub taktującym), umożliwiające przełączanie p. w chwilach określonych sygnałem synchronizującym. Wejścia p. mogą być statyczne, gdy zmiana stanu p. następuje w wyniku zaistnienia na danym wejściu określonego stanu log., lub dynamiczne, gdy zmiana stanu p. jest wywołana pojawieniem się na danym wejściu innego niż poprzedni stanu logicznego. Rozróżnia się p. asynchroniczne — pracujące bez udziału sygnału synchronizującego (nie mają wejścia synchronizującego), w których stan p. ustala się bezpośrednio w wyniku zmiany stanu log. na wejściach informacyjnych, oraz synchroniczne — mające wejście synchronizujące, przełączane w chwilach wyznaczonych przez sygnał synchronizujący. W opisie własności logicznych p. najczęściej korzysta się z tablicy stanów, przedstawiającej związki między stanami wejść i wyjść.
Najprostszym p. jest asynchroniczny p. SR o wejściach S (od ang. Set) i R (od ang. Reset); p. ten zmienia swój stan tylko wówczas, gdy na wejściach S i R występują różne stany log., przy czym stan 1 na wejściu S powoduje ustawienie stanu 1 na wyjściu Q, a stan 1 na wejściu R — stanu 0 na wyjściu Q; stan log. 0, występujący jednocześnie na obu wejściach, nie wywołuje zmiany stanu p.; na obu wejściach nie może natomiast występować jednocześnie stan 1, gdyż powodowałoby to powstanie stanu 0 na wyjściach Q i &Qmacr.x;, co jest logicznie. P. synchroniczny SR tym różni się w działaniu od p. asynchronicznego SR, że zmienia swój stan w chwilach wyznaczonych przez sygnał synchronizujący (w czasie upływającym między 2 kolejnymi impulsami synchronizującymi p. ten nie zmienia swego stanu niezależnie od zmiany stanów na wejściach S i R); w tablicy stanów indeksem n oznacza się stany wejściowe i wyjściowe przed podaniem impulsu synchronizującego, a indeksem n+1 — stany po podaniu impulsu synchronizującego.
Synchroniczny p. D (od ang. Delay) realizuje funkcję opóźnienia, tj. przenosi stan log. z wejścia D na wyjście Q, z opóźnieniem o jeden takt impulsu synchronizującego. Synchroniczny p. T (od ang. Toggle) zachowuje natomiast swój stan poprzedni, gdy na jego wejściu występuje 0, zmienia zaś stan na przeciwny po każdym impulsie synchronizującym, gdy na wejściu występuje 1. Synchroniczny p. JK przy J = K = 0 zachowuje stan poprzedni, a przy J = K = 1 zmienia stan na przeciwny. P. JK pod względem możliwości operacyjnych jest traktowany jako układ uniwersalny — może być łatwo przekształcony w p. typu D lub T w wyniku zastosowania odpowiednich połączeń między jego wejściami.
Obecnie p. są wytwarzane z reguły w postaci monolitycznych układów scalonych o różnym stopniu scalenia, zawierających pojedyncze p. lub ich zespoły. Wchodzą m.in. w skład rejestrów, liczników, pamięci.
2) → multiwibrator.
Mirosław Rusek
