prawo cywilne

prawo cywilne, łac. ius civile, prawo obywatelskie,

zespół norm prawnych regulujących stosunki majątkowe oraz związane z nimi stosunki niemajątkowe między równorzędnymi podmiotami.

W odmiennych systemach prawa zakres stosunków społ. uregulowanych przez prawo cywilne był różny i różne są definicje prawa cywilnego w poszczególnych państwach i okresach historycznych. W staroż. Rzymie prawo cywilne oznaczało normy prawne obowiązujące obywateli rzymskich; w średniowieczu — prawo świeckie, w odróżnieniu od kanonicznego. Od 2. poł. XVIII w. rozpoczęły się kodyfikacje prawa cywilnego w wielu państwach; dużą rolę odegrał Kodeks Napoleona; prawo cywilne anglosaskie (Common Law) rozwija się gł. w postaci prawa zwyczajowego. Konstrukcje współcz. prawa cywilnego państw eur. w dużym stopniu nawiązują do instytucji prawnych ukształtowanych w staroż. Rzymie (Corpus Iuris Civilis).

W Polsce po uzyskaniu niepodległości (1918) obowiązywały prawa byłych państw zaborczych; unifikację prawa cywilnego rozpoczęto w okresie międzywojennym (kodeks zobowiązań, kodeks handl.) a ukończono 1945 i 1946; od 1947 obowiązywało już jednolite pol. prawo cywilne zawarte w kilkunastu aktach. Następnie podjęto prace nad kodyfikacją prawa cywilnego zakończone wyd. 1964 Kodeksu cywilnego. Kodeks utrzymując formalnie zasadę jedności prawa cywilnego wprowadzał wiele odrębnych unormowań w zakresie stosunków pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej. Po nowelizacji 1990 i zniesieniu podziału na formy własności, Kodeks cywilny respektuje zasadę równego traktowania wszystkich podmiotów (reguluje stosunki między osobami fiz. i prawnymi); kodeks nie objął tzw. prawa na dobrach niematerialnych (prawo autorskie, wynalazcze), prawa rodzinnego (kodeks rodzinny i opiekuńczy), prawa handl. (kodeks handl.) oraz innych uregulowanych działów (np. prawo wekslowe, czekowe). Do przedstawicieli pol. nauki prawo cywilne należeli: A. Wyczechowski, R. Hube, K. Lutostański, S. Wróblewski, W.L. Jaworski, F. Zoll (mł.), a szczególnie R. Longchamps de Bérier. Główni przedstawiciele nauki prawa cywilnego w Polsce po II wojnie świat.: S. Buczkowski, W. Czachórski, T. Dybowski, S. Grzybowski, J. Gwiazdomorski, A. Klein, A. Ohanowicz, K. Przybyłowski, S. Szer, A. Szpunar, J. Wasilkowski, A. Wolter.