platyna

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

platyna, Pt, platinum,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 78;

Symbol: Pt

Nazwa łacińska: Platinum

Liczba atomowa: 78

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 10 — niklowce

Odkrycie: 1735

Odkrywca: Ulloa Antonio

względna masa atomowa 195,08; p. należy do grupy niklowców; srebrzystobiały, dość miękki, ciągliwy i kowalny metal ciężki; temperatura topnienia 1772°C, temperatura wrzenia 3827°C, gęstość 21,45 g/cm³; metal szlachetny, odporny na działanie czynników atmosferycznych i chem.; ulega działaniu wody król., stopionych wodorotlenków; ma silne właściwości katalityczne, zwłaszcza w postaci rozdrobnionej (platynowa czerń); pochłania znaczne ilości gazów, gł. wodoru, także tlenu; p. występuje na stopniach utlenienia: II i IV, niekiedy 0, I, III i VI; tworzy liczne związki koordynacyjne; w przyrodzie występuje rzadko, gł. w stanie rodzimym, w postaci stopów naturalnych z innymi platynowcami, także z żelazem, miedzią; znane są jej bardzo rzadkie minerały: sperrylit PtAs₂, cooperyt PtS, braggit (Pt, Pd, Ni)S. Ze wzbogaconych rud poddanych przeróbce wydziela się platynę w postaci gąbki (poddawanej przetopieniu); p. otrzymuje się też ze szlamów anodowych podczas przeróbki rud niklu i miedzi metodami elektrochem.; stosowana m.in. do wyrobu elektrod, naczyń laboratoryjnych, oporowych termometrów niskotemperaturowych, termoelementów, aparatury chem. do otrzymywania bardzo czystych substancji, jako katalizator (platynowa czerń), w analizie chem. (w postaci kompleksów), do wytwarzania powłok ochronnych i dekoracyjnych (platynowanie); szeroko stosowane są również stopy platyny. Platyna była znana już w starożytności.