piramida

piramida

[gr. < egip.],

monumentalna budowla w kształcie zbliżonym do czworobocznego ostrosłupa o podstawie kwadratowej.

W starożytnym Egipcie monumentalny grobowiec; w okresie Starego i Średniego Państwa (ok. 2850–1570 p.n.e.) forma grobu królewskiego; w okresach późniejszych piramidy małych rozmiarów zdobiły grobowce prywatne w niektórych nekropolach (Meroe); za najwcześniejszą piramidę uchodzi piramida schodkowa króla Dżesera (XXVII w. p.n.e.) w Sakkara, w kształcie 6 spiętrzonych, zmniejszających się ku górze stopni; na początku panowania IV dynastii (XXVI–XXV w. p.n.e.) ustaliła się ostateczna forma piramidy i związanego z nią zespołu budowli kultowych. Typowa piramida ma kształt ostrosłupa prawidłowego o podstawie kwadratowej, jest usytuowana bokami według stron świata, z wejściem od północy; wewnątrz piramidy rampa wejściowa oraz korytarze prowadzące do komory grobowej z sarkofagiem; z boku piramidy zagłębienia na barki pogrzebowe; przed wschodnim bokiem piramidy górna świątynia grobowa z dziedzińcem, z niszami na posągi; całość otoczona murem połączonym rampą ze świątynią dolną, położoną nad kanałem, na skraju pustyni; największą piramidą tego typu jest słynna Piramida Cheopsa w Gizie; piramidy wznoszono początkowo z bloków kamiennych, licowanych płytami z wapienia lub granitu, od okresu Średniego Państwa — z cegły suszonej, pokrywanej okładziną z kamienia. W Meksyku i Peru w okresie prekolumbijskim wysoka, schodkowa podbudowa świątyń (mieszcząca niekiedy również komory grobowe), wznoszona z cegły i licowana kamieniem; słynne piramidy: Piramida Słońca i Piramida Księżyca w Teotihuacán, piramida w El Tajín.

Giza, piramida Cheopsa (Egipt)

Piramidy z okresu Starego Państwa (Egipt)