opricznina, opriczina,
system rządów w państwie moskiewskim 1565–72, wprowadzony przez Iwana IV Groźnego;
opricznina
Encyklopedia PWN
Miała doprowadzić do pełnej centralizacji aparatu państwowego i umocnić absolutną władzę monarchy; aby zrealizować te cele wyłączono z terytorium państwa obszar o. (ros. opricz ‘oprócz’, ‘osobno’) zarządzany bezpośrednio przez dwór monarszy oraz powołano korpus opriczników (rekrutujący się na ogół z drobnego i średniego dworianstwa) — zbrojnego wykonawcę zamierzonych reform. O., walcząc z tendencjami odśrodkowymi, złamała opozycję bojarsko-książęcą, ale sama stanowiła zjawisko pełne sprzeczności; likwidując dawne dzielnice, car tworzył nowe; pełnię władzy wykonawczej przekazywał w nich Dumie Bojarskiej, umacniając tym samym pozycję arystokracji feudalnej, z którą jednocześnie walczył; okrucieństwo w walce z przeciwnikami politycznymi (rzeź nowogrodzka 1570) wycisnęło na wszystkich poczynaniach o. piętno gwałtu i despotyzmu; niepowodzenia wojenne (głównie spalenie Moskwy przez Tatarów 1571) zwróciły gniew Iwana IV Groźnego przeciwko opricznikom (częściowo podzielili los swoich ofiar) i doprowadziły do likwidacji o.
