bojarzy,
arystokracja feudalna na Słowiańszczyźnie Wschodniej i Słowiańszczyźnie Południowej.
bojarzy
Encyklopedia PWN
na Rusi ukształtowali się jako warstwa VI–IX w.; X–XI w. podzielili się na członków rady książęcej (bojarzy książęcy) i bogatych właścicieli ziemskich (bojarzy ziemscy), tworzących wspólnie grupę b. senioralnych; jako wasale księcia byli zobowiązani służyć w jego drużynie, ale w swoich posiadłościach (wotczina) byli suwerennymi panami, posiadającymi własnych wasali. W okresie rozbicia dzielnicowego na Rusi (XII–XV w.) bądź osiągnęli samodzielność polit. (Ruś Halicka, Nowogród Wielki), bądź doprowadzili do osłabienia władzy książąt. W państwie moskiewskim tytuł bojara dawał prawo zasiadania w dumie bojarskiej i współrządzenia państwem. W XVI w. znacznie ograniczyły znaczenie arystokracji bojarskiej rządy Iwana IV Groźnego (opricznina); przejściowy wzrost wpływów b. nastąpił w początkowym okresie panowania dyn. Romanowów; umacniające się od 2. poł. XVII w. samowładztwo ostatecznie zniszczyło wielowiekową pozycję bojarów: 1682 zniesiono miestniczestwo, 1711 — dumę bojarską a 1714 tytuł bojarski; w następnych latach bojarzy weszli do stanu szlacheckiego. W W. Księstwie Litew. w XIV i na pocz. XV w. nazwą bojarzy określano zróżnicowaną społ. i majątkowo kategorię ludności, otrzymującej ziemię na prawach służebnych, zwłaszcza za służbę wojskową. Na wschodnich terenach Rzeczypospolitej bojarami nazywano chłopów wolnych od pańszczyzny, zobowiązanych do pełnienia służby wojsk. lub przewozu korespondencji (bojarzy putni). W średniow. Bułgarii, w Księstwie Mołdawskim i Księstwie Wołoskim, a później Rumunii (do 1945) bojarami nazywano największych właścicieli ziemskich.
