mnożnik

mnożnik,

ekon. współczynnik określający rozmiary krańcowego wpływu, jaki wywiera zmiana jednej wielkości ekonomicznej na drugą, której ta pierwsza jest składnikiem.

Twórcą koncepcji mnożnika w teorii ekonomii był 1931 uczeń J. Keynesa, R.F. Kahn. Badając wpływ robót publicznych na poziom działalności gospodarczej, wykazał, że zatrudnienie przy robotach publicznych (zatrudnienie pierwotne) powoduje „mnożenie się” zatrudnienia w całej gospodarce — kolejne przyrosty zatrudnienia w gałęziach dóbr konsumpcyjnych (zatrudnienie wtórne). Ilościowym ujęciem zjawiska jest mnożnik zatrudnienia, czyli relacja między całkowitym wzrostem zatrudnienia (pierwotne plus wtórne) a zatrudnieniem przy robotach publicznych, określona przez krańcową skłonność do konsumpcji (C), tj. ułamek, o który wzrasta konsumpcja przy wzroście dochodu o jednostkę (np. o 1 funt). Koncepcję mnożnika zatrudnienia przyjmuje Keynes i określa ilościowy związek, który w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych zachodzi między zmianami poziomu wydatków inwestycyjnych (ΔI) a zmianami rozmiarów globalnego popytu i dochodu narodowego (ΔY); inwestycje występują tu więc tylko w roli czynnika kształtującego popyt. Na podstawie tożsamości Y = C + I (dochód narodowy = wydatki konsumpcyjne + wydatki inwestycyjne) Keynes wyprowadza pojęcie mnożnika inwestycyjnego: m_i  = ΔY/ΔI = 1/(1–C) = 1/S, gdzie S = 1–C oznacza krańcową skłonność do oszczędzania, tj. tę część dodatkowej jednostki dochodu, która jest zaoszczędzona. Mnożnik inwestycyjny jest ilościowym ujęciem zjawiska pobudzania (bądź ograniczania) wydatków konsumpcyjnych za pomocą zmian poziomu wydatków inwestycyjnych. Dochody powstałe w trakcie wzrostu produkcji dóbr inwestycyjnych zwiększają popyt na dobra konsumpcyjne, co z kolei powoduje wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych i dodatkowe dochody, powiększające popyt konsumpcyjny. Jeżeli mnożnik wynosi m_i, to zmiana poziomu wydatków inwestycyjnych równa ΔI wywoła zmianę poziomu dochodu narodowego o wielkość równą ΔI · m_i, co stanowi wielkość popytowego efektu wydatków inwestycyjnych.

Bibliografia

J. KEYNES Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, Warszawa 1985.