roboty publiczne
 
Encyklopedia PWN
roboty publiczne,
forma subsydiowanego, czasowego zatrudnienia bezrobotnego przy wykonywaniu prac zorganizowanych przez organy samorządu terytorialnego lub instytucje użyteczności publicznej oraz organizacje statutowo zajmujące się problematyką ochrony środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej oraz pomocy społecznej, a także spółki wodne i ich związki, jeżeli prace te są finansowane lub dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych lub środków innych instytucji i organizacji;
zakres robót publicznych zależy głównie od sytuacji na rynku pracy i możliwości finansowych państwa i samorządów; charakteryzują się one wysoką pracochłonnością (np. regulacje rzek, prace drogowe, kolejowe, melioracyjne, porządkowe), małą efektywnością, zatrudnieni zaś są bardzo nisko wynagradzani. Pierwsze roboty publ. zorganizowano we Francji 1848 (zatrudnieni bezrobotni kopali doły, a następnie je zasypywali); zbliżony charakter miały roboty publiczne w Wielkiej Brytanii, organizowane w połowie XIX w. W końcu XIX w. roboty publiczne nabrały charakteru celowych prac inwestycyjnych i porządkowych; na większą skalę rozwinęły się po I wojnie światowej, wraz z powszechnym wzrostem bezrobocia; w latach 30. w niektórych państwach zaczęto stosować roboty publ. jako czynnik nakręcania koniunktury, uruchamiały bowiem mechanizm mnożnikowy. Charakter robót publicznych miało np. osuszanie Pól Pontyjskich, podjęte we Włoszech przez rząd B. Mussoliniego; organizowano je na wielką skalę w Niemczech po dojściu Hitlera do władzy; na dużą skalę zastosowano roboty publiczne jako czynnik nakręcania koniunktury gospodarczej w USA w okresie realizacji polityki gospodarczej New Deal F.D. Roosevelta; we wszystkich tych państwach na realizację robót publicznych przeznaczono znaczne środki z budżetu państwa (we Włoszech 5,8 mld lirów, w Niemczech 2,4 mld marek, w USA 1933–34 — 3,7 mld dolarów).
Na ziemiach polskich przed 1918 roboty publiczne podejmowano sporadycznie, rozwinęły się dopiero po odzyskaniu niepodległości. Początkowo ich organizacją zajmowało się Ministerstwo Robót Publicznych, które 1919 uruchomiło roboty publiczne zatrudniające 93 tys. bezrobotnych. Poprawa sytuacji na rynku pracy oraz trudności finansowe państwa i samorządów sprawiły, że w następnych latach zakres robót publicznych ograniczono: 1925 objęły 15 tysięcy osób, 1926–29 — 26–34 tysięcy, 1930–32 — 23–33 tysięcy. Wzrost bezrobocia w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego spowodował powołanie 1933 Funduszu Pracy, do którego zadań należało m.in. finansowanie gospodarczo uzasadnionych robót publicznych lub prac o znaczeniu publicznym (Fundusz finansował tylko wydatki na robociznę, koszty materiałowe pokrywał bezpośredni inwestor); organizatorami prac były ministerstwa, samorządy terytorialne oraz instytucje społeczne i gospodarcze; 1935 zatrudnienie przy robotach publicznych wzrosło do 79 tysięcy osób (12% bezrobotnych); w następnych latach robót publicznych nie rozwijano; zatrudnienie przy robotach publicznych miało tylko krótkotrwały charakter, a praca była źle opłacana. W PRL roboty publiczne organizowano tylko bezpośrednio po wojnie; od 1950, wobec zbliżenia się do pełnego zatrudnienia, nie były uzasadnione; po 1990 roboty publiczne są organizowane w bardzo ograniczonym zakresie w niektórych miastach.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia