łącznik

łącznik,

elektr. urządzenie przeznaczone do wykonywania czynności łączeniowych w obwodach elektrycznych.

Zasadniczym elementem każdego ł. jest człon łączeniowy, zawierający zestyk elektr., tj. zespół złożony z 2 styków (ruchomego i nieruchomego) wykonanych z materiału przewodzącego (zwykle miedzi), których wzajemne dociśnięcie umożliwia przepływ prądu w obwodzie łączonym; w ł. można też wyodrębnić m.in. układy sterownicze i napędowe (włączeniowe i wyłączeniowe), układy gaszeniowe (komory gaszeniowe), układy ochronne (wyzwalacze termiczne i elektromagnetyczne). Wszystkie elementy przewodzące ł., znajdujące się podczas eksploatacji pod napięciem względem siebie lub względem części uziemionych, są od siebie izolowane elektrycznie. Przestawianie styków ruchomych między położeniami spoczynkowymi może odbywać się ręcznie (stosowane w ł. instalacyjnych niskiego napięcia), za pomocą elektromagnesu (gł. w ł. manewrowych), za pomocą mechanizmu pneumatycznego lub hydraulicznego (gł. w ł. wysokich napięć).

Ł. dzieli się na: ł. prądu stałego, ł. prądu przemiennego i ł. uniwersalne, oraz na: niskonapięciowe (przeznaczone do pracy w układach prądu przemiennego o napięciu nie wyższym niż 1000 V oraz prądu stałego o napięciu nie wyższym niż 1500 V) i wysokonapięciowe (przeznaczone do pracy w układach o napięciach wyższych). Rozróżnia się: połączniki (włączanie i wyłączanie toru prądowego) oraz przełączniki (przełączanie torów prądowych), ł. izolacyjne (stwarzanie bezpiecznych przerw izolacyjnych), ł. manewrowe (manewrowanie przepływem energii elektr.), ł. zabezpieczeniowe (zabezpieczanie urządzeń energoelektr. i ochrona ludzi) oraz ł. wielozadaniowe.

Do ł. zalicza się: styczniki, przerywniki, które pod działaniem siły zewn. przerywają obwód i utrzymują go w stanie rozłączonym, ł. instalacyjne — włączają i wyłączają prąd w obwodach oświetleniowych instalacji elektr., ł. samoczynne — dokonują zmian w obwodach w sposób automatyczny (bez udziału człowieka) pod wpływem zmian pewnych wielkości fiz. (np. napięcia, natężenia prądu, natężenia światła, ciśnienia), wyłączniki różnicowo-prądowe. Ostatnio coraz bardziej rozpowszechniają się ł. bezzestykowe (nie zawierające zestyków), w których do celów łączeniowych wykorzystuje się przyrządy półprzewodnikowe, gł. tyrystory.