kreteńska kultura

kreteńska kultura, kultura minojska,

kultura rozwijająca się na Krecie w epoce brązu (ok. 3500–1070 p.n.e.);

pierwszy okres jej rozkwitu przypada na ok. 2000–1700, kiedy powstały kompleksy pałacowe, stanowiące siedziby władców, w Knossos, Fajstos, Malii i Kato Zakros. Następującemu w tym czasie rozwojowi gosp. (rzemiosło) towarzyszyło postępujące rozwarstwienie społeczne. Około 1700 obcy najazd lub trzęsienie ziemi zniszczyło pałace, na których miejscu wzniesiono nowe, znacznie okazalsze. W 2 następnych wiekach Kreta przeżyła okres swego największego rozkwitu, widocznego w architekturze, ceramice, malarstwie. Załamanie nastąpiło w XV w. najpierw w wyniku kataklizmu naturalnego (skutki wybuchu wulkanu na wyspie Thira), a następnie — podboju Krety przez przybyłych z Grecji Achajów. Obrócone w ruinę pałace nie zostały odbudowane. Cywilizacja kreteńska wywarła znaczny wpływ na kulturę Grecji mykeńskiej. Oryginalnym osiągnięciem kreteńskiej kultury było pismo (wcześniejsze, nie odczytane dotąd, linearne A), którego późniejszą wersję (linearne B, odczytane 1952) przejęli Achajowie. Odkrywcą kultury kreteńskiej był A. Evans, który u schyłku XIX w. odsłonił ruiny pałacu w Knossos. Dzieje kultury kreteńskiej dzieli się na 3 okresy: wczesnominojski (3000–2000), średniominojski (2000–1600) i późnominojski (1600–1100); ich nazwy pochodzą od imienia legendarnego władcy Krety — Minosa (stąd również kultura kreteńska jest zw. minojską).

Knossos, fragment pałacu

Tyryns, Dama niosąca pyksidę, fresk egejski — Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny (Kreta, Grecja)