jednostka miary

jednostka miary,

wartość wielkości fizycznej, określona, zdefiniowana i przyjęta umownie, której przypisuje się wartość liczbową równą jeden, służąca do ilościowego porównywania różnych wartości tej samej wielkości.

Jednostkę miary wyraża się pełną nazwą lub oznaczeniem (symbolem), np.: metr — oznaczenie m, kilogram — kg, amper — A, wolt — V. Uporządkowany zbiór jednostek miar tworzy układ jednostek miar. Podstawowe jednostki miary to jednostki wielkości podstawowych przyjętych za niezależne w danym układzie wielkości; pochodne jednostki miary to jednostki wielkości pochodnych (wyprowadzonych z wielkości podstawowych) w tym układzie; np. jednostkami miary podstawowymi w układzie SI są: metr (m) i sekunda (s), a z nich wywodzą się pochodne jednostki miary: m/s, m³. Podstawowe jednostki miary są zdefiniowane na podstawie dowolnie wybranych zjawisk (lub właściwości wybranych ciał), zapewniających jednoznaczność i wystarczającą dokładność pomiaru. Jednostki miary pochodne tworzy się na podstawie wzorów określających zależność odpowiadających im wielkości od wielkości podstawowych w danym układzie (układ jednostek miar), np. z zależności między prędkością, odległością i czasem wynika, że jednostką prędkości w układzie SI jest m/s. Jeśli w takim wzorze współczynnik liczbowy jest równy 1, jednostka pochodna jest jednostką spójną z jednostkami podstawowymi układu. Wielokrotności i podwielokrotności (jednostki wielokrotne i podwielokrotne) są tworzone według różnych ciągów krotności; w systemie metrycznym przyjęto stosowanie dziesiętnych krotności i wyrażanie ich za pomocą przedrostków dodawanych do nazwy jednostki miary. Jednostki miary pozaukładowe to takie, które nie należą do danego układu (np. jednostka temperatury w stosunku do układu MKS); jednostki miary legalne — to jednostki, których stosowanie jest nakazane lub dozwolone przepisem prawnym. W Polsce legalnymi jednostkami miary są jednostki Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI) oraz jednostki miary nie należące do SI, dopuszczone do stosowania na mocy rozporządzenia Rady Ministrów. Do określania, zachowania i odtwarzania jednostek miary służą wzorce. Jednostki miary miary stosowano już w starożytności (w Egipcie ok. 4000 p.n.e. czas trwania roku kalendarzowego był ustalony na 365 dni). Za jednostki miary długości służyły pierwotnie części ciała ludzkiego lub sprawność człowieka (stąd nazwy dawnych jednostek: łokieć, stopa, krok). W średniowieczu wielu władców ustalało jednostki miary na swoich terenach. W Polsce pierwsze zarządzenia w sprawie jednostek miary wydał 1420 Władysław II Jagiełło. Częściowe ujednolicenie jednostek miary stosowanych w Polsce wprowadzono 1764. W 1818 w Królestwie Polskim wprowadzono tzw. miary nowopolskie, oparte częściowo na systemie metrycznym. System metryczny przyjęto w Polsce 1919, a Międzynarodowy Układ Jednostek Miar (SI) wprowadzono 1966.