geomorfologiczny cykl

geomorfologiczny cykl, cykl denudacyjny,

cykl przemian i rozwoju rzeźby jakiegoś obszaru pod wpływem czynników rzeźbotwórczych, które przeważnie prowadzą do obniżenia wyniosłości na powierzchni Ziemi (denudacja).

Teorię cyklu geomorfologicznego stworzył 1899 W.M. Davis pod nazwą cyklu geograficznego; według niego cykl geograficzny ilustruje idealny rozwój rzeźby w rezultacie działania zewnętrznych czynników geologicznych (egzogeniczne procesy), głównie wody płynącej, od chwili wypiętrzenia danego obszaru (które według Davisa było bardzo szybkie i krótkotrwałe, po czym następował okres absolutnej stagnacji tektonicznej), aż do jego całkowitego zrównania (peneplena); cykl fluwialny (rzeczny) nazwał Davis cyklem normalnym. Ponieważ teoria cyklu normalnego nie znalazła zastosowania w odniesieniu do powierzchni całej kuli ziemskiej, 1905 Davis wyodrębnił jeszcze cykl eoliczny (w klimacie suchym), a 1909 — cykl glacjalny (lodowcowy). Każdy cykl ma 3 stadia rozwoju: stadium młodociane, dojrzałe i starcze. Teoria cyklu geomorfologicznego, mimo licznych zastrzeżeń, odegrała przełomową rolę w rozwoju geomorfologii. Obecnie jest zarzucana; rzeźba powierzchni Ziemi jest bowiem rezultatem jednoczesnego działania na skorupę ziemską przeciwstawnych sobie czynników, zarówno zewnętrznych, jak i mających źródło we wnętrzu Ziemi (endogeniczne procesy), przy czym ogromną rolę w rozwoju rzeźby odgrywają, poza erozją, inne procesy denudacyjne, a zwłaszcza, pominięte przez Davisa, ruchy masowe; przebieg i wydajność procesów denudacyjnych w dużym stopniu zależą od klimatu.