fosforany(V)

fosforany(V),

sole i estry tlenowych kwasów fosforu, w których fosfor występuje na V stopniu utlenienia;

najważniejsze są pochodne kwasu fosforowego (fosforowego(V)) H₃PO₄; fosforan wapnia Ca₃(PO₄)₂ jest składnikiem fosforytów i apatytów, stosowanych do produkcji sztucznych nawozów fosforowych, trifosforan sodu Na₅P₃O₁₀ jest używany jako dodatek do proszków do prania i do zmiękczania wody (w wielu krajach wycofywany z użycia ze względu na ochronę środowiska — jest przyczyną eutrofizacji); fosforan disodowy Na₂HPO₄ jest stosowany przy ognioodpornej impregnacji tkanin oraz jako dodatek w produkcji szkieł optycznych. Estry odgrywają ważną rolę w procesach życiowych, takich jak: fotosynteza, metabolizm węglowodanów i tłuszczów, cykl azotowy, procesy przenoszenia energii i in. reakcje biochem.; w tych reakcjach ważnw są także estry kwasu difosforowego(V) (pirofosforowego) i trifosforowego(V), np. kwas adenozynotrifosforowy.; estry są stosowane jako dodatki do smarów, plastyfikatory wyrobów lakierowych i tworzyw sztucznych oraz w syntezie org.; fosforany i tiofosforany org. stanowią bardzo ważną grupę zoocydów.