analiza radiochemiczna

analiza radiochemiczna,

dział analizy chem. obejmujący metody oznaczania składu jakościowego i ilościowego badanej substancji, wykorzystujący promieniotwórcze właściwości radionuklidów.

Najprostszą metodą a.r. jest miareczkowanie radiometryczne, polegające na dodawaniu do roztworu zawierającego oznaczaną substancję promieniotwórczą niepromieniotwórczego odczynnika, który tworzy z nią trudno rozpuszczalny osad (miareczkowanie); mierzona aktywność roztworu stopniowo maleje, aż do poziomu określonego rozpuszczalnością osadu. W metodzie rozcieńczenia izotopowego do badanej próbki dodaje się znaną ilość izotopu promieniotwórczego (wskaźnika) oznaczanego pierwiastka chem. i, po dokładnym wymieszaniu z całością oznaczanej masy, wydziela się frakcję — pewną część oznaczanego składnika (wraz z dodanym izotopem); ze zmiany aktywności właściwej wskaźnika mierzonej przed i po wydzieleniu frakcji oblicza się zawartość danego pierwiastka w próbce; metoda ta służy do oznaczania masy i objętości wtedy, gdy nie jest możliwe wydzielenie oznaczanego składnika z mieszaniny, np. oznaczenie objętości krwi w żywym organizmie. Najważniejszą metodą a.r. jest neutronowa analiza aktywacyjna (NAA), w której próbkę poddaje się działaniu neutronów o małej energii; źródłem neutronów są reaktor jądr. i generatory neutronów; powstający izotop promieniotwórczy badanego pierwiastka emituje kwanty promieniowania γ; danych jakościowych (identyfikacja) analizowanego pierwiastka dostarcza energia, ilościowych — liczba emitowanych kwantów; NAA cechuje niezwykła czułość; możliwe jest wykrycie niektórych pierwiastków (np. kobaltu, srebra, manganu, złota, miedzi) w ilościach 10⁻¹²–10⁻¹¹ g w 1 g próbki. Metodą NAA oznacza się zawartość pierwiastków w materiałach, z których nie można pobierać próbek do analizy (tzw. nieniszcząca NAA), np. zawartość złota, srebra i miedzi w starych monetach; NAA jest stosowana w analizie materiałów biol., w kryminalistyce, w geologii, do oznaczania wieku dzieł sztuki oraz śladowych zanieczyszczeń w materiałach o wysokiej czystości.