Słowenia. Sztuka

Słowenia. Sztuka.

Najstarsze przedmioty o charakterze artyst. z terenu Słowenii pochodzą z okresu neolitu. Liczne zabytki pochodzą z okresu kultury halsztackiej, m.in. z miejscowości Vače, Stična, Novo Mesto, a także z okresu kultury lateńskiej (Celje). W I w. p.n.e. rozpoczął się proces romanizacji całego terytorium. Styl rom. pojawił się na terenach Słowenii w XII w. (np. klasztor Cystersów w miejscowości Stična). Od XIII w. w sztuce słoweń. były obecne cechy gotyku, który dominował od XIV do 1. poł. XVI w. (kościół NMP na Ptujskiej Gorze; malowidła w kościele w Hrastovlje). Wpływy renesansu wł. zaznaczyły się gł. w architekturze obronnej i na wybrzeżu Adriatyku. W czasach baroku początkowo największą rolę odgrywały dzieła artystów wł., natomiast w latach następnych działało w Słowenii coraz więcej twórców rodzimych, m.in. architekt G. Maček, malarze F. Jelovšek, F. Bergant, A. Čebej. Najwybitniejszym rzeźbiarzem XVIII w. był F. Robba. Najintensywniej rozwijającą się dziedziną sztuki słoweń. w 1. poł. XIX w. było malarstwo, zwłaszcza portretowe (J. Tominc, M. Stroy, M. Langus). Wybitnymi pejzażystami byli A. Karinger, M. Penhart. W 2. poł. XIX w. pierwszymi realistami byli bracia Jurij i Janež Šubic; do następnego pokolenia należeli F. Vesel, I. Kobilica i J. Petkovšek. Istotną rolę odegrała wówczas twórczość A. Ažbego, w którego pracowni w Monachium wykształcili się wybitni impresjoniści słoweń.: I. Grohar, R. Jakopič, M. Sternen, M. Jama; najwybitniejszymi rzeźbiarzami tego okresu byli A. Gangl, I. Zajec, J. Ajlec, F. Berneker. Na przeł. XIX i XX w. silne były wpływy secesji wiedeńskiej, przeniesione przez uczniów O. Wagnera: M. Fabianiego i I. Vurnika, J. Jagera, C.M. Kocha oraz J. Plečnika — najwybitniejszego architekta słoweń. XX w. W okresie międzywojennym działali również J. Castaperari (zainspirowany teoriami A. Loosa), Vurnik, V. Šubic, S. Rohrman. Na pocz. XX w. w malarstwie słoweń., oprócz impresjonizmu, rozwijał się nurt nar.; do jego reprezentantów należeli: M. Gaspari, S. Šantel, H. Smrekar i G. Birolla. W okresie międzywojennym w duchu impresjonizmu tworzył F. Petkovšek. W malarstwie i grafice słoweń. zaczęły wówczas uwidaczniać się tendencje ekspresjonistyczne: F. Tratnik, początkowo G.A. Kos oraz B. Jakac, bracia N. i D. Vidmar, a zwłaszcza V. Pilon i bracia F. i T. Kralj, należący również do czołowych rzeźbiarzy tego okresu obok L. Dolinara i I. Napotnika. Malarstwo awangardowe uprawiali: konstruktywista A. Černigoj i L. Spazzapan, w duchu realist. koloryzmu tworzyli M. Sedej i Z. Mušič, a tendencje surrealist. można odnaleźć w grafice M. Maleša i wczesnym malarstwie S. Kregara. Po II wojnie świat. w architekturze słoweń. ugruntowały się tendencje modernist.; działali: E. Ravnikar, E. Mihevc, V. Glanz, E. Medvešček, B. Simčič; do młodszego pokolenia zaliczają się m.in. B. Kocmut, S. Kristl, M. Šlajmer, M. Lapajne. Na pocz. lat 50. XX w., po krótkim okresie realizmu socjalist., w twórczości niektórych artystów pojawiły się nawiązania do awangardowej sztuki zachodnioeuropejskiej. Przedstawicielami następnego pokolenia, przybliżającego malarstwo i grafikę słoweń. do figuratywnego symbolizmu i informelu, byli: K. Zornik, V. Lakovič, F. Slana, M. Šuštaršič, J. Bernik, N. Omerza, M. Pregelj, S. Kregar, R. Debenjak, J. Boljka, J Bernik, F. Mihelič, J. Boljka. Zwrot ku abstrakcji nastąpił także w rzeźbie — figurację odrzucili: Z. Kalin, K. Putrih, J. Savinšek, S. Batič, D. Tršar, J. Boljka, S. Tihec, P. Černe.

Plečnik Jože, deptak (tzw. Kolumnada Plečnika) w Lublanie