Senegal. Historia

Senegal. Historia.

Terytorium obecnego Senegalu wchodziło w całości lub częściowo w skład dawnych państw, m.in.: Ghany, Tekrur (IX–XIII w.), Mali (XIV–XVI w.), Dżolof (XIV–XVI w.). W XVI w. rozpadły się one na wiele drobnych, zwalczających się państewek; od XI w. postępowała islamizacja ludności. ok. połowy XV w. do wybrzeża obecnego Senegalu dotarli Portugalczycy, dając początek europejskiej penetracji (następnie Holendrzy, Anglicy, Francuzi) i handlowi niewolnikami poprzez faktorie w ujściach Gambii i Senegalu (m.in. na wyspie Gorée, będącej do XIX w. jednym z ważniejszych punktów wywozu niewolników do Ameryki). Handel niewolnikami osiągnął apogeum na początku XVIII w.

W XVII w. przewagę wśród Europejczyków uzyskali Francuzi (1659 założyli u ujścia rzeki Senegal faktorię, późniejsze miasto Saint-Louis). W ciągu XIX w. dokonali oni systematycznego podboju kraju, uniemożliwiając rozprzestrzenianie się teokratycznych islamskich państw ludów Wolofów i Tukulerów. W 1848 w posiadłościach francuskich zniesiono niewolnictwo. Granice Senegalu z angielską Gambią ustalono 1889. W 1904 kolonia Senegal weszła w skład nowo powstałej Francuskiej Afryki Zachodniej (ze stolicą w Dakarze), zajmując uprzywilejowaną pozycję w całym francuskim imperium kolonialnym. W 2. dekadzie XX w. władze kolonialne rozpoczęły przyznawanie części ludności Senegalu obywatelstwo francuskie, z czym wiązał się uprzywilejowany status społeczno-polityczny (1936 przywilej ten przysługiwał ok. 78 tys. Afrykanów w Senegalu, podczas gdy w pozostałych częściach FAZ — jedynie 2 tys. tubylców). W Senegalu powstawały szkoły średnie dla Afrykanów, które kształciły urzędników dla administracji kolonialnej w posiadłościach francuskich w Afryce. W 1914 wybrano pierwszego afrykańskiego deputowanego z Senegalu do francuskiego parlamentu. W latach 20. XX w. nastąpił rozwój gospodarczy kolonii powstała miejscowa burżuazja. W 1946 Senegal uzyskał status prowincji zamorskiej, a obywatelstwo francuskie przyznano wszystkim mieszkańcom. Powstały pierwsze organizacje polityczne, m.in.: Demokratyczny Blok Senegalski pod przywództwem L.S. Senghora (założony 1948, przekształcony 1956 w Narodowy Blok Senegalski), Afrykańska Partia Niepodległości (PAI, założona 1957, o tendencjach marksistowskich, 1960 zdelegalizowana).

W 1958, na podstawie wyników referendum Senegal stał się autonomiczną republiką w ramach Wspólnoty Francuskiej, 1959 Senegal i Sudan Zachodni (ob. Mali) utworzyły Federację Mali, która 1960 uzyskała niepodległość. W tymże roku Senegal wystąpił z Federacji. Prezydentem nowej republiki został (do 1980) Senghor, twórca koncepcji tzw. socjalizmu afrykańskiego, utrzymujący ścisłe i wszechstronne związki z Francją (gospodarcze, od 1966 także układy wojskowe). Senghor był przywódcą Senegalskiego Związku Postępowego (SZP, powstałego 1959, którego trzon stanowił Narodowy Blok Senegalski), który stał się partią rządzącą. Po nieudanym zamachu stanu 1962 wprowadzono prezydencki system rządów (1963–70) — prezydent Senghor został zarazem premierem, a konstytucja z 1963 wprowadziła system jednopartyjny (rządy socjaldemokratycznego SZP). 1976–81 Senghor wprowadził system trójpartyjny. Dotychczasowa partia rządząca zmieniła nazwę na Senegalską Partię Socjalistyczna (PS). Możliwość legalnego działania uzyskały partie opozycyjne: Senegalska Partia Demokratyczna (PDS, założona 1974) i marksistowska PAI (1976 ponownie zalegalizowana); znaczenie partii opozycyjnych wzrosło.

W 1980 Senghor ustąpił z urzędu, przekazując (1981) prezydenturę A. Dioufowi, bliskiemu współpracownikowi, dotychczasowemu (od 1970) premierowi i od 1978 sekretarzowi generalnemu PS. Diouf dążył do przywrócenia systemu wielopartyjnego, konsolidacji wieloplemiennego narodu i kontynuował senghorowską politykę zagraniczną. W 1982–89 (po udzieleniu 1981 pomocy rządowi Gambii w czasie próby zamachu stanu w tym kraju) Senegal i Gambia tworzyły konfederację Senegambii, której prezydentem był Diouf (jako prezydent Senegalu). W 1983, 1988 i 1993 zwyciężał on w wyborach prezydenckich, a kierowana przez niego PS uzyskiwała większość w parlamencie.

W 2000 wybory prezydenckie wygrał A. Wade, wspólny kandydat opozycji, współzałożyciel i (od 1978) sekretarz generalny liberalnej PDS, kilkakrotnie opozycyjny kandydat na stanowisko prezydenta. W wyborach parlamentarnych 2001 zwyciężyła Koalicja „Sopi” [‘zmiana’], utworzona 2000 przez ok. 40 partii i organizacji politycznych z PDS na czele. Nowa konstytucja, przyjęta 2001 w referendum, zagwarantowała system wielopartyjny, zniosła Senat, skróciła kadencję prezydenta, potwierdziła istnienie urzędu premiera oraz zrównała prawa własnościowe mężczyzn i kobiet.

Problemem Senegalu jest poważne zadłużenie zagraniczne oraz tendencje separatystyczne różnych grup plemiennych: od lat. 80. nasiliła się w regionie Casamance, zamieszkanym przez lud Diola, działalność Ruchu Sił Demokratycznych Casamance (MFDC, założony 1947) i związanych z nim grup partyzanckich, żądających dla tego regionu autonomii. Na północy napięcia powoduje susza i napływ uchodźców z Mauretanii.