Proletariat I

Proletariat I, Wielki Proletariat, właśc. Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat,

pierwsza pol. partia socjalist., zał. 1882 w Warszawie z inicjatywy L. Waryńskiego;

w jego skład weszli czł. kółek i gmin socjalist. w Królestwie Pol.; głosił konieczność zastąpienia systemu kapitalist. ustrojem socjalist.; za gł. metodę walki uznawał strajk z wykorzystaniem terroru ekon. i polit., prowadzony przez robotników i inteligentów zorganizowanych w masową partię; sieć kółek robotniczych i inteligenckich I Proletariatu powstała gł. w Warszawie i Łodzi; I Proletariat kierował strajkami i in. akcjami, prowadził działalność wydawniczą (zał. kilka drukarń) i agitację; czasopisma: „Proletariat”, „Przedświt”, „Walka Klas”, „Robotnik”; X 1883–II 1884 aresztowania działaczy (Waryński, A. Jentysówna, T. Rechniewski, H. Dulęba) powstrzymały rozwój organizacyjny i działalność propagandową I Proletariatu; nowe władze partii rozszerzyły działalność terrorystyczną (zamachy na prowokatorów i szpiegów); nowe aresztowania i wyroki śmierci w procesach polit. (S. Kunicki, P.W. Bardowski, J. Pietrusiński, M. Ossowski, W. Kowalewski) spowodowały rozbicie I Proletariatu; próby odbudowy partii podjęte przez M. Bohuszewiczównę (1884–85) i M.S. Ulrycha (1885–86) zakończyły się niepowodzeniem.