Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, ros. Wsierossijskaja czriezwyczajnaja komissija po bor´bie s kontrriewolucyjej i sabotażem (WCzK), pot. Czeka,
policja polit. w sowieckiej Rosji 1917–22;
Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem
Encyklopedia PWN
powołana 20 XII 1917 na polecenie Lenina i z inicjatywy F. Dzierżyńskiego (który nią kierował) do ochrony władzy bolszewickiej; w jej tworzeniu pomogli oficerowie carskiej Ochrany. Zajmowała się sprawami bezpieczeństwa państw., prowadziła wywiad, kontrwywiad i organizowała na szeroką skalę sabotaż oraz prowokacje polit.; od początku bezwzględna, po zamachu D. Kapłan na Lenina i wprowadzeniu „czerwonego terroru” otrzymała prawo rozstrzeliwania bez śledztwa i sądu wszystkich przeciwników władzy bolszewickiej (dekret Rady Komisarzy Lud. z 21 II 1918); po wybuchu wojny domowej w Rosji przeprowadziła eksterminację znacznej części dawnej elity polit. i gosp., na szeroką skalę stosując system zakładników i sądów doraźnych; masowo torturowała więźniów w śledztwie; liczbę jej ofiar trudno jest ustalić, choć wiadomo, że sięgała setek tysięcy. Początkowo kadrowa, 1921 liczyła już 31 tys. funkcjonariuszy (w tym także Żydów, Polaków, Łotyszów, Chińczyków); II 1922 przekształcona w GPU.
