Naser Gamal Abdel
 
Encyklopedia PWN
Naser Gamal Abdel, Dżamal Abd an-Nasir, Ǧamal ‘Abd an-Nāṣir, ur. 15 I 1918, Aleksandria, zm. 28 IX 1970, Kair,
egipski polityk i pułkownik.
Kalendarium
Urodził się 15 I 1918 w Aleksandrii. Jego ojciec był listonoszem.
Naser był jednym z założycieli tajnej organizacji rewolucyjnej Wolni Oficerowie, która 1952 dokonała zamachu stanu i obaliła monarchię. W latach 1952–54 był członkiem Rady Rewolucyjnej, 1954–56 — premierem, od 1956 — prezydentem Egiptu. Rządził autokratycznie, wprowadził system monopartyjny. W 1954 Stowarzyszenie Braci Muzułmanów podjęło próbę przeprowadzenia zamachu na jego życie; od tego momentu stał się zaciekłym wrogiem tej fundamentalistycznej organizacji.
Polityka wewnętrzna
Celem Nasera było stworzenie w Egipcie społeczeństwa, które określał jako socjalistyczne, spółdzielcze i demokratyczne. Program reform pod hasłem budowy państwa dobrobytu rozpoczęty przez Nasera na początku lat 60. (reforma rolna, nacjonalizacje przedsiębiorstw, budowa Hydrowęzła Asuańskiego) przyczyniły się do rozwoju gospodarczego kraju, modernizacji wszystkich dziedzin życia społeczeństwa egipskiego. Jednak Naser uczynił też z Egiptu państwo policyjne (ścisła cenzura, brak demokracji, walka z opozycją).
Polityka zagraniczna
W polityce regionalnej Naser był zwolennikiem idei jedności arabskiej. Jej urzeczywistnieniem była m.in. krótkotrwała (1958–61) unia z Syrią pod nazwą Zjednoczona Republika Arabska. Opowiadał się także za jednością ludów Afryki i jednością świata muzułmańskiego (siebie widział w roli przywódcy). Wraz z J. Broz Tito i J. Nehru, stworzył ruch państw niezaangażowanych (1955 konferencja w Bandungu).
W 1956 znacjonalizował Kanał Sueski, związał się z ZSRR i krajami komunistycznymi, uzyskując pomoc finansową, gospodarczą i militarną. W 1962 zaangażował egipską armię w wojnę domową w Jemenie (po stronie republikanów), co stało się przyczyną konfliktu z Arabią Saudyjską (popierającą rojalistów). W 1967, zamykając zatokę Akaba dla żeglugi izraelskiej, sprowokował wojnę izraelsko-arabską, w wyniku której Egipt stracił półwysep Synaj.
Naseryzm
Zasady swej doktryny politycznej zw. naseryzmem zawarł w dziele Filozofia rewolucji (Falsafat as-saura; naseryzm był jednym z najważniejszych nurtów tzw. socjalizmu arabskiego, który stał się przykładem dla innych państw, m.in. Libii i Iraku). W polityce wewnątrzarabskiej reprezentował panarabizm, wrogo odnosząc się do panislamizmu. Później jednak nastąpiło zbliżenie do kół muzułmańskich związanych z uniwersytetem Al-Azhar — alimowie uzasadniali idee socjalistyczne i poszukiwali ich źródeł już we wczesnym islamie. Formą organizacyjną naseryzmu był Arabski Związek Socjalistyczny.
Naser był i pozostał do dziś charyzmatycznym przywódcą Arabów, uznanym przez nich za pierwszego współczesnego polityka arabskiego o międzynarodowym prestiżu.
Rodzina
W 1944 ożenił się z Tahijją Kazim (1924–1990) pochodzącą z rodziny szyickich imigrantów z Iranu. Na życzenie Nasera Tahijja nie brała udziału w życiu politycznym kraju. Miał pięcioro dzieci: dwie córki — Munę i Hudę, oraz trzech synów — Chalida, Abd al-Hakima i Abd al-Hamida.
Naser zmarł nagle na atak serca 28 IX 1970 w Kairze. Najstarsza córka Muna sprawowała (już po śmierci ojca) przez pewien czas funkcję ministra zdrowia. Z wykształcenia jest politologiem, profesorem Uniwersytetu Kairskiego.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Nasera Jezioro podczas wysokiego stanu wód, widok z Wielkiej Tamy (Egipt) fot. J. Rudnik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia