Murzyni
 
Encyklopedia PWN
Murzyni,
ludność wywodząca się z pierwotnych mieszkańców Afryki zamieszkujących obszary kontynentu na południe od Sahary, zapewne od końca paleolitu, nazwa „Murzyni” pochodzi od łac. Mauri (Maurowie).
Murzyni zaludniali kontynent afryk. stopniowo, wędrując z północy; plemiona Bantu dotarły do południowych krańców Afryki Południowej dopiero na pocz. XIX w. Są klas. przedstawicielami czarnej odmiany człowieka; odróżniają się od nich: Buszmeni, Hotentoci i Pigmeje, wyraźnie odbiegający od najbardziej typowych form murzyńskich, tj. Murzynów Sudańskich, zamieszkujących Afrykę Wschodnią, oraz Murzynów Bantu — mieszkańców pozostałych terenów; za najbardziej typowych uważa się Murzynów zamieszkujących środkową Afrykę (dorzecze górnego Nilu oraz teren od O. Indyjskiego po O. Atlantycki); charakteryzuje ich bardzo ciemna pigmentacja skóry (poza brzuszną stroną dłoni i stóp), włosów i tęczówek oka; melanina występuje również w czerwieni wargowej, dając sinawy odcień warg, oraz w białkówce oka, która bywa brązowawa; włosy, w przekroju nerkowate, silnie lub bardzo silnie skręcone, występują w formie tzw. włosów pieprzowych (fil-fil) lub w formie wełnistej, zbitej, jednolitej warstwy; czaszka średnich wymiarów, na ogół bardzo silnie wydłużona; łuki brwiowe słabo wykształcone lub nieobecne; twarz szeroka, prognatyczna (prognatyzm), łuki jarzmowe wydatne, nasada nosa niska i szeroka, grzbiet nosa szeroki i spłaszczony, dziurki nosa duże, szerokie; wargi grube, wywinięte; bródka bardzo słabo wykształcona, u niektórych nie występuje; smukła budowa ciała, szczególnie u mieszkańców Afryki Wschodniej. Murzyni są bardzo wyraźnie zróżnicowani zarówno pod względem antropologicznym, jak i językowym (podstawowe języki: sudańskie, bantu i nilotyckie) oraz kulturowym, co jest wynikiem ich burzliwej historii; już w średniowieczu istniały w Afryce silne organizmy państw., które wytworzyły wysoką kulturę, np. Ghana III–IV w., Mali XI–XVII w., Monomotapa XI w., Benin XII w. i Joruba (przetrwała do XVI w.); kolonializm (sięgający XV w. i trwający w niektórych państwach do połowy XX w.), eksploatacja bogactw naturalnych i niewolnictwo zniszczyły oryginalne, wysokie kultury afrykańskie. Pochodzenia afryk. są Murzyni amerykańscy, potomkowie niewolników sprowadzanych do obu Ameryk XVI–XIX w. do prac na plantacjach i w kopalniach; w okresie handlu niewolnikami wywieziono z Afryki kilkadziesiąt mln ludzi; mimo zniesienia niewolnictwa w połowie XIX w. Murzyni długo jeszcze byli dyskryminowani przez rasizm; Murzyni amerykańscy, w USA zw. Afroamerykanami, wnieśli duży wkład w życie polit. i kulturę w regionach, w których ich liczba jest znaczna (w Ameryce Północnej ok. 40 mln, w tym w USA ok. 30 mln).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia