„Monitor”

„Monitor”,

najważniejsze czasopismo społeczno-polityczne oświecenia polskiego, wyd. 1765–85 w Warszawie;

powstał z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego, wg opracowanych jednocześnie planów I. Krasickiego i A.K. Czartoryskiego; nawiązywał do tzw. małego „Monitora” z 1763 i angielskiego „Spectatora”, z którego przejął m.in. zarys programu i formy wypowiedzi; propagował reformy państwa 1765–67 (program szlachecko-magnacki królewskiego obozu przemian) i 1773–75 (program mieszczańsko-inteligencki, propagowany przez W. Mitzlera de Kolof i współpracujących z nim tzw. chudych literatów); roczniki 1765–66 redagował Krasicki, 1767–68 — F. Bohomolec; 1769–71 i 1777–78 „M.” był prowadzony przez J.E. Minasowicza i przechodził kryzys; 1784 i w 1. poł. 1785 uczestniczył w aktualnych sporach polityczno-ideologicznych i propagował treści antymagnackie i antyklerykalne; wprowadził nowe formy publicystyki (felieton).

Kraft Per, Portret Ignacego Krasickiego, ok. 1768