Kaluzy–Kleina teoria

Kaluzy–Kleina teoria,

fiz. teoria, w której pole grawitacyjne i pole elektromagnetyczne są opisane metryką pięciowymiarowej przestrzeni pseudoriemmanowskiej — uogólnionej czasoprzestrzeni;

jeden wymiar ma charakter czasowy, a 4 pozostałe — przestrzenny; dodatkowy wymiar przestrzenny jest topologicznie okręgiem, a jego rozmiary są na tyle małe (˜10⁻³⁴ m), że nie można go bezpośrednio zaobserwować. Teoria ta jest bardziej zmianą sposobu opisu pól grawitacyjnego i elektromagnetycznego niż samodzielną teorią, gdyż — pomijając szczegóły — prowadzi do tych samych wyników co teoria grawitacji A. Einsteina (ogólna teoria względności) i teoria elektromagnetyzmu J.C. Maxwella w zakrzywionej czterowymiarowej czasoprzestrzeni; w latach 60. i 70. XX w. pole elektromagnetyczne zastąpiono dowolnym polem cechowania (pola cechowania), co spowodowało zwiększenie wymiaru uogólnionej czasoprzestrzeni z 5 do dowolnej liczby d > 4. Obecnie t.K.–K. rozumie się jako przesłankę, że przyszłej jednolitej teorii pól fiz. należy poszukiwać, biorąc za punkt wyjścia czasoprzestrzeń o dowolnym wymiarze; teoria została stworzona 1921 przez Th. Kaluzę, uzupełniona 1926 przez O. Kleina.