Izabela I Katolicka
 
Encyklopedia PWN
Izabela I Katolicka, Isabel I la Católica, z dynastii Trastámara, ur. 22 IV 1451, Madrigal de las Altas Torres, zm. 26 XI 1504, Medina del Campo,
Królowa Kastylii od 1474 i Aragonii od 1479, córka Jana II kastylijskiego, żona Ferdynanda II Katolickiego, matka m.in. Joanny Szalonej i Katarzyny Aragońskiej.
Kalendarium
Izabela otrzymała staranne wykształcenie, chociaż po śmierci ojca, Jana II kastylijskiego została zmuszona wraz z matką i rodzeństwem przez nowego króla Kastylii, swojego brata przyrodniego Henryka IV, do opuszczenia dworu królewskiego i zamieszkania w miejscowości Arévalo. Jej dzieciństwo i młodość przypadły na okres walk wewnętrznych w kraju, spowodowanych m.in. słabością władzy królewskiej. W 1469 poślubiła Ferdynanda, syna i jedynego żyjącego prawowitego męskiego potomka króla Aragonii i Nawarry Jana II z dynastii Trastámara. Po pięciu latach, w 1474, po śmierci swego przyrodniego brata, Henryka IV, objęła tron Kastylii. Pokonała, działając wspólnie z mężem, opozycję możnych i zwolenników swej rywalki do panowania – córki Henryka IV – Joanny, popieranej też przez Portugalię. W wyniku wygranej przez siły kastylijskie w 1476 bitwą pod Toro, doszło w 1479 do zawarcia pokoju w Alcáçovas i uznaniu Izabeli i jej męża za prawowitych władców Kastylii. Gdy 1479 Ferdynand odziedziczył tron aragoński, małżonkowie złączyli Kastylię i Aragonię unią personalną, w której oba państwa zachowały swoje własne prawodawstwo. W celu wzmocnienia władzy królewskiej i siły państwa Izabela wprowadziła w Kastylii reformy administracyjne, finansowe i wojskowe, m.in. podporządkowała Koronie zakony rycerskie, zreorganizowała hermandades (miejskie siły zbrojne), zreformowała samorząd miejski i wprowadzała w miastach urząd corregidora (reprezentującego władzę królewską w mieście), uzdrowiła także system monetarny oraz uregulowała procedury prawne związane z wywodem szlachectwa i majoratem. Osobiście zaangażowała się w wojnę, w której wojska hiszpańskie zdobyły Grenadę, ostatecznie kończąc w 1492 rekonkwistę Półwyspu Iberyjskiego. W tym samym roku Izabela wraz z mężem Ferdynandem udzielili poparcia Krzysztofowi Kolumbowi i patronowali jego pierwszej wyprawie, która osiągnęła Amerykę, a także następnym, które zainicjowały jej podbój i kolonizację właśnie w imieniu Izabeli. W zawartym w 1494 w Tordesillas układzie z Portugalią usankcjonowano podział odkrywanych ziem pomiędzy oba państwa. Wraz z Ferdynandem szczególne znaczenie przywiązywali do spraw religijnych – dążyli do religijnego ujednolicenia Hiszpanii i zapewnienia sobie wpływu na funkcjonowanie Kościoła: odnowiono inkwizycję podporządkowaną bezpośrednio monarchom, w 1492 wydano dekret nakazujący opuścić kraj Żydom, jeśli nie przyjmą chrześcijaństwa, a w 1502 podobny dekret objął również wyznawców islamu. Wywierając nacisk na kolejnych papieży, para królewska uzyskała duży wpływ na obsadę biskupstw, a na niektórych obszarach (Grenada, Wyspy Kanaryjskie, Ameryka) — prawo do powoływania biskupów i inne istotne przywileje kościelne (tzw. patronato real). To przy poparciu królowej arcybiskup F. Jiménez de Cisneros wprowadzał reformy w zakonach i wśród kleru świeckiego. Panowanie Izabeli i Ferdynanda zapoczątkowało tworzenie zjednoczonego królestwa Hiszpanii. Po śmierci Izabeli w 1504 tron kastylijski przejął jej mąż Ferdynand – jedyny syn pary królewskiej książę Asturii Jan zmarł bowiem już w 1497 roku.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Izabela I Katolicka i jej mąż Ferdynand II, fragment dekoracji architektonicznej , brama uniwersytetu w Salamance (Hiszpania)fot. L. Adamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Grenada, fragment miasta z katedrą (Hiszpania)fot. Glob4/A. Pisera/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Alemán Jean le Rond d’, południowy portal lwów katedry w Toledo, 1466fot. L. Adamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rekonkwista. Przymusowy chrzest Maurów po zdobyciu Grenady w 1492, płaskorzeźba P. Biguerny w kaplicy królewskiej w katedrze w Grenadzie, 1521fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia