Galen
 
Encyklopedia PWN
Galen, Claudius Galenus, ur. ok. 130, Pergamon (Azja Mniejsza), zm. ok. 200, Rzym(?),
lekarz rzymski, pochodzenia greckiego.
Kalendarium
Urodził się około 130 w Pergamonie (Azja Mniejsza). Jeden z najwybitniejszych lekarzy ery starożytnej o niezmiernie szerokich zainteresowaniach naukowych i niekwestionowanym autorytecie; interesował się też m.in. filozofią, logiką i retoryką.
Droga ku medycynie
Galen urodził się w Pergamonie będącym — oprócz Kos, Knidos i Epidauru — miejscem kultu Eskulapa. Do 18. roku życia pobierał nauki, głównie w zakresie szeroko pojętej filozofii, u swego ojca Nikona (zdolnego matematyka i architekta); ten, mając (zgodnie z legendą) sen, postanowił, że obdarzony ogromnymi zdolnościami syn będzie studiował nauki lekarskie i z czasem zostanie wielkim lekarzem; było to możliwe, gdyż w Pergamonie mieszkało kilku znanych ówcześnie lekarzy, do których z prośbą o naukę zwrócił się młody Galen. Dwa lata później zmarł jego ojciec i Galen wyjechał w trwającą kilka lat podróż; odwiedził najlepsze naukowe ośrodki ówczesnego antycznego świata, m.in. Smyrnę, Korynt i Aleksandrię, stale uzupełniając wiedzę lekarską. Po powrocie do rodzinnego Pergamonu podjął, już jako kwalifikowany lekarz, praktykę zawodową; wkrótce został także urzędowym chirurgiem w miejscowej szkole gladiatorów — praca ta pozwoliła mu nabyć wprawy w postępowaniu chirurgicznym oraz uzupełnić wiedzę anatomiczną, a także zapoznać się z problematyką dietetyki, której zasady były stosowane przez stale trenujących i walczących zawodników. Mając 32 lata, Galen opuścił Pergamon i udał się do stolicy ówczesnego świata, Rzymu, gdzie pozostał aż do śmierci; tam zdobył ogromną — sięgającą współczesnych czasów — sławę. Rozwinięty zmysł kliniczny, wykwintność wyrażania się oraz elegancja przysporzyły Galenowi wielu pacjentów (szybko stał się modnym i cenionym lekarzem w środowisku rzymskim); był także przybocznym lekarzem cesarzy, z których najbardziej cenił go Marek Aureliusz. Galen zmarł ok. 200 w Rzymie.
Praca i zainteresowania
Galen interesował się właściwie wszystkimi gałęziami medycyny (stosunkowo mało zajmował się położnictwem i chirurgią). Zajmował się nie tylko praktyką lekarską; dużo pracował naukowo, urządzał odczyty publiczne z zakresu medycyny oraz wykonywał eksperymenty i pokazy fizjologiczne. Szczególnie interesował się anatomią i fizjologią; często wykonywał sekcje zwierząt, głównie małp; zakładał, że mają one budowę zbliżoną do człowieka — było to przyczyną wielu błędnych wniosków. Kładł też nacisk na racjonalne nauczanie sztuki lekarskiej; starał się ją traktować jako naukę ścisłą. Wprowadził do medycyny wiele nowych pojęć; niektóre terminy z patologii są w użyciu także obecnie. Był również twórcą wiedzy o postaciach leków (farmacja stosowana), twierdził, że zależnie od formy, w jakiej są podawane, zależy ich działanie; wprowadził nowe postacie leków (galenowe preparaty) oraz wiele nowych środków leczniczych, a także usystematyzował przepisy sporządzania leków; na jego przepisach opierała się niemal cała terapia przez następnych 15 wieków.
Poglądy filozoficzne, dzieła
W poglądach filozoficznych Galen łączył koncepcje Platona, stoików i Arystotelesa; w filozofii przyrody opierał się głównie na teoriach arystotelesowskich, w etyce i teologii — na stoickich. W logice przypisuje się Galenowi wydzielenie czwartej figury sylogistycznej (sylogizm sylogistyka); Galen pierwszy wysunął postulat nadania logice postaci aksjomatycznej.
Działalność twórcza Galena była ogromna, napisał w sumie ok. 400 dzieł z różnych dziedzin wiedzy. Był autorem m.in. nie zachowanej encyklopedii, obejmującej 7 sztuk wyzwolonych i medycynę, oraz pracy De anatomicis administrationibus, którą można uznać za podręcznik do sekcji zwłok; opisał w nim m.in. mięśnie, szczególnie kończyn, dzieląc je na prostowniki i zginacze; opisał też (błędnie) układ krążenia (pierwszy prawidłowy opis podał dopiero w XVII w. W. Harvey). Do czasów współczesnych zachowało się ok. 150 pism Galena: medycznych i farmaceutycznych (Therapeutikḗ mḗthodos ‘metoda lecznicza’, Téchne iatrikḗ ‘sztuka lekarska’), filozoficznych i logicznych (Eisagōgḗ logikḗ ‘wstęp do logiki’) oraz retorycznych.
Bibliografia
Claudii Galeni opera omnia, t. 1–20, Leipzig 1821–23.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia